همه حامیان استارت‌آپی

نهادهای دولتی و غیردولتی متعددی در ایران هستند که از کسب‌وکارهای نوپا حمایت می‌کنند اما چندان شناخته‌شده نیستند.

در بخش اول این گزارش به نقش محوری دولت اشاره شد و انواع مراکز و پارک‌های فناوری مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه سایر مراکزی که از استارت‌آپ‌ها حمایت می‌کنند معرفی می‌شود.

شهرک‌های فناوری

آن‌چنان که در سایت شهرک فناوری ارومیه به عنوان یکی از شهرک‌های فناوری فعال در کشور آمده است، «شهرک فناوری مجموعه‌ای است که ضمن فراهم کردن زیرساخت مناسب برای استقرار واحدهای فناوری تولیدی، خدماتی و مشاوره‌ای با گردآوری و تجمیع اجزای دخیل در توسعه فناوری، زمینه ارائه حمایت‌های نرم‌افزاری لازم جهت ایجاد کسب‌وکارهای تولیدی خرد، کوچک و متوسط مبتنی بر فناوری‌های جدید را فراهم آورده و از طرف دیگر با اشاعه فناوری‌های جدید در کسب‌وکارهای تولیدی، زمینه ارتقای توان رقابتی و توسعه فعالیت‌های آنها را پدید می‌آورد.»

حسینی، کارشناس مسائل مرتبط با کسب‌وکارهای نوپا نیز شهرک‌های فناوری را این چنین معرفی می‌کند: شهرک‌ها نهادهایی هستند که شامل مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری می‌شوند. با توجه به این توضیح، در هر کشور تعداد این شهرک‌ها معمولا محدود است.

بررسی‌ها برای ایجاد اولین شهرک فناوری در ایران به سال 1371 برمی گردد. این تحقیقات سرانجام در سال 1379 و با تشکیل شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان و با استقرار 17 واحد فناوری و تحقیقاتی در این مجموعه نتیجه داد.

بر اساس اطلاعات سایت پارک فناوری اصفهان، پس از انجام فرآیند‌های توجیهی و مصاحبه با متقاضیان استقرار در این گونه شهرک‌ها، گروه‌ها برای فعالیت در چهار سطح مختلف شامل دوره رشد مقدماتی، مراكز رشد علم و فناوری یا در پارك علم و فناوری شهرک انتخاب می‌شوند و در هر دوره از آموزش و امکانات لازم برای پیشبرد کسب‌وکار خود بهره مند می‌شوند.

صندوق‌های حمایتی و توسعه

عمر فعالیت این صندوق‌های دولتی در ایران به بیش از 10 سال می‌رسد که هدف اصلی آن‌ها ارائه امکانات مالی مورد نیاز به کارآفرینان، محققان و مخترعانی است که برای گسترش ایده یا کسب‌وکار خود نیاز به پشتیبانی مالی دارند. آن چنان که در اسناد وزارت صنعت، معدن و تجارت آمده است، هدف نهایی ایجاد این صندوق‌ها خروج از اقتصاد تک محصولی، حرکت به سمت اقتصاد رقابتی و توسعه مشاغل و کسب‌وکارهای پایدار مبتنی بر دانش و نوآوری است. برخی از این از صندوق‌های دولتی عبارت هستند از:

صندوق حما‌یت از تحقیقات و توسعه صنایع الکترونیک

این صندوق وابسته به وزارت صنعت، معدن و تجارت و شرکتی ١٠٠% دولتی است که قانون آن در سال ١٣٧٥ تصویب و اساسنامه آن در سال ١٣٧٦ به تصویب هیأت محترم وزیران رسید. مجمع عمومی صندوق متشکل از وزراء صنعت، معدن و تجارت (رئیس مجمع عمومی) - ارتباطات و فناوری اطلاعات - امور اقتصادی و دارایی- علوم، تحقیقات و فناوری - دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح - نیرو و رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی است. سرمایه اولیه صندوق پنجاه میلیارد ریال بوده و با اصلاح اساسنامه در سال ١٣٨٢ به پانصد میلیارد ریال افزایش یافت. نخستین اعضای هیئت مدیره صندوق در سال ١٣٧٧ با حکم رئیس مجمع عمومی منصوب و صندوق فعالیت خود را آغاز کرد.

صندوق مالی توسعه تکنولوژی ایران

طرح ایجاد این صندوق تحت عنوان «صندوق مالی حمایت از محققین و مخترعین» در دی ماه سال 1367 توسط شورای پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران با هدف حمایت مالی از محققین و مخترعین تصویب شد. اساسنامه این صندوق در شورای پول و اعتبار وقت مطرح و به تصویب آن شورا رسید. مجمع عمومی بانک‌ها نیز ایجاد صندوق را تأیید و با سرمایه اولیه معادل 1,502 میلیون ریال از دی ماه سال 1368 فعالیت خود را آغاز کرد. در خرداد ماه سال 1374 همزمان با افزایش سرمایه، نام صندوق به «صندوق مالی توسعه تكنولوژی ایران» تغییر یافت.

سهام‌داران این مرکز را مرکز همکاری‌های فناوری و نوآوری ریاست جمهوری، بانک ملی ایران بانک صنعت و معدن، بانک کشاورزی، بانک تجارت، موسسه طرح و توسعه علم و فناوری ایرانیان، موسسه توسعه فناوری نخبگان، موسسه مدیریت و تحلیل کسب‌وکار (ایباكو)، وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران تشکیل می‌دهند.

صندوق توسعه فناوری‌های نوین

آن چنان که در سایت این نهاد آمده است، صندوق توسعه فناوری‌های نوین به عنوان ارائه‌ کننده خدمات مالی در تجار‌ی‌سازی فناوری در کشور، بر مبنای آیین‌نامه اجرایی ماده 100 قانون برنامه سوم توسعه کشور و اساسنامه مصوب هیات محترم وزیران از بهمن 1386 تأسیس شده و تاکنون توانسته است از طریق بهره‌مندی از مشاوران خبره و شبکه همکاران خود در زیست بوم فناوری کشور، تاثیر قابل توجهی در جهت رفع دغدغه‌های تامین مالی شرکت‌های فناوری ایفاد کند.

این صندوق با دارا بودن اختیارات قانونی و با حمایت دستگاه‌های اجرایی و پارک‌های فناوری، شرکت‌های فناوری را در تجاری‌سازی محصولات خود یاری می‌کند.

سهام‌داران این صندوق را پارک فناوری پردیس ریاست جمهوری، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، شرکت کارآفرینی و فناوری ایران (کفا)، مؤسسه توسعه فناوری نخبگان و موسسه توسعه علم و فناوری ایرانیان تشکیل می‌دهند.

صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور

این صندوق از سال 1382 با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت خود را آغاز کرد و هدف اصلی خود را «ایفای وظایف در قبال بنیاد ملی علم ایران» اعلام کرده است. در حال حاضر این صندوق با بیش از 26 هزار عضو هیأت علمی دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی ارتباط دارد. عمده فعالیت‌های این صندوق را می‌توان در حوزه‌های حمایت از طرح‌های پژوهشی، پسا‌دکتری، ثبت اختراعات، کرسی پژوهشی، پژوهانه (گرنت) و حمایت از ایجاد و توسعه مراکز نوآوری دانست.

کانون پتنت ایران

این کانون با در نظر گرفتن نیازمندی‌های کشور در زمینه مالکیت فکری، اقدام به استقرار واحدهای فعال در این حوزه، در قالب یک مجموعه متمرکز نموده است. این کانون که از سال ۱۳۸۴ به عنوان واحد مالکیت فکری «ستاد ویژه توسعه فناوری نانو»، فعالیت خود را آغاز نموده است، از سال ۱۳۹۳، با موافقت «معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری»، در قالب «کانون پتنت ایران»، امور مرتبط با حوزه مالکیت فکری و به ویژه ثبت اختراع را در تمامی حوزه‌های علم و فناوری عهده‌دار شده است.

سایر سازمان‌ها

 بنیاد ملی نخبگان

این بنیاد به شناسایی، جذب و پشتیبانی مادی و معنوی از نخبگان می‌پردازد. اساسنامه این سازمان در پانصد و شصت و دومین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی در دهم خردادماه ۱۳۸۴ تصویب شد. هیئت امنای بنیاد در ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۵ اولین جلسه خود را تشکیل داد. رئیس این بنیاد، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور است. این بنیاد از گروه‌های مختلفی چون دانشجویان، مخترعان، برگزیدگان، اعضای هیئت علمی، برگزیدگان ادبی، هنری و قرآنی و حوزوی حمایت می‌کند.

سازمان توسعه معادن و صنایع معدنی

این سازمان به منظور رفع نیاز کشور به محصولات و فرآورده‌های معدنی با تاکید بر بهینه‌سازی نظام اقتصادی کشور در بخش معادن و صنایع وابسته و همچنین اعمال نظارت بر استفاده از ذخایر معدنی و بهره‌برداری صحیح و موثر از آنها به موجب ماده 6 قانون تاسیس وزارت صنایع و معادن به منظور بررسی، تهیه و اجرای طرح‌های احداث، توسعه، تجهیز و نوسازی صنایع تولیدی متالوژی، استخراج و فرآوری مواد معدنی و اجرای کارهای اکتشافی تشکیل شده است.

سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران

این سازمان به عنوان نهاد حمایتی برای عملیاتی كردن سیاست‌ها و برنامه‌ها در زمینه ایجاد فناوری در سطح ملی از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و با هدف حمایت‌های برنامه‌ریزی، ساخت‌آفرینی و بسترسازی در سطح معاونت فناوری و انجام حمایت‌های ملی از ایجاد فناوری (تحقیق و توسعه‌) در سطح سازمانی انتخاب شده است.

وظایف این سازمان در 12 بند تشریح شده است که از جمله آن‌ها می‌توان به حمایت‌های مالی، معنوی، تكمیل چرخه تحقیق تا تولید، مستندسازی، جذب، بومی‌سازی و ایجاد سازوكارهای حمایتی از طریق سازماندهی تشكیلات، ارتباط مؤثر و ارائه خدمات اطلاع‌رسانی بین عرضه‌كنندگان و متقاضیان اشاره کرد.

فن‌بازار ملی ایران

فن‌بازار به معنای بازار فناوری، یعنی محلی برای مبادلات تکنولوژی است. همان‌طور که بازار مسکن محل مبادله مسکن است و بنگاه‌های معاملات مسکن واسطه‌های اطلاعاتی و حقوقی معامله مسکن هستند، در بازار فناوری نیز فن‌بازارها نقش واسطه‌ای برای رساندن اطلاعات تکنولوژی به «عرضه‌کنندگان»، «متقاضیان»، «کارآفرینان» و «سرمایه‌گذاران» را دارد و هم چنین به ارائه مشاوره در خصوص مراحل انتقال تکنولوژی می‌پردازد.

شبكه فن‌بازار ملی ایران به‌ عنوان تنها مرجع اطلاعات فناوری كشور، تحت نظارت پارك فناوری پردیس، با هدف رفع نیازهای اطلاعاتی افرادی كه با مقوله تجاری‌سازی دانش فنی و مبادله آن سروكار دارند و نیز كمك به رفع مشكلات تجاری‌سازی نوآوری‌ها تأسیس شده است. پارك فناوری پردیس از طریق ساختار شبكه فن‌بازار ملی ایران، مسئولیت ساماندهی فن‌بازارهای عمومی كشور و ایجاد فن‌بازارهای تخصصی در حوزه‌های مهم و اولویت‌دار كشور را برعهده دارد.

دفتر همکاری‌های فناوری ریاست جمهوری

این دفتر در سال ۱۳۶۲ با هدف ارائه مشاوره علمی و صنعتی به مراکز سیاست گذاری و دستگاه‌های اجرایی کشور، فعالیت خود را آغاز کرد و با توجه به نقش فناوری به عنوان عامل مهم رشد اقتصادی و پیشرفت کشور، کمک به توسعه فناوری‌های نوین و اقتصاد دانش‌بنیان را در دستور کار خود قرار داد.

این مرکز برای دستیابی به اهداف اقتصاد مقاومتی خدماتی چون ترویج مسائل نوآورانه، تبادل و توسعه فناوری، توسعه تعاملات بین‌المللی علم و فناوری و دیپلماسی فناوری، مشارکت در سیاست‌گذاری علم و فناوری و توسعه کارآفرینی و بهبود فضای کسب‌وکار دانش بنیان را ارائه می‌دهد.

در قسمت بعدی این گزارش، نهادهای خصوصی پشتیبان کسب‌وکارهای نوپا معرفی خواهند شد. قسمت اول این گزارش را هم می‌توانید در اینجا ببینید.