خیزش چین برای رهبری تجارت جهان

طرح «یک‌ کمربند، یک جاده» منافع بسیار برای چینی‌ها به همراه دارد اما در طرف مقابل ریسک‌هایی را نیز متوجه این کشور می‌کند.

نوپانا به نقل از دنیای اقتصاد: دولت چین چند سالی است طرح بازسازی «جاده ابریشم» را در دستور کار خود قرار داده است. در این رابطه این کشور طرحی را با عنوان «یک کمربند، یک جاده» معرفی کرده است که بر اساس آن برنامه‌ریزی شده تا مسیر جاده ابریشم دوباره احیا شود. عبور از بیش از 68 کشور جهان (کشورهایی که در مجموع جمعیتی بالغ بر 4/4 میلیارد نفر را در خود گنجانده‌اند و بیش از 40 درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را تامین می‌کنند) چینی‌ها را بر آن داشت تا برای رشد هرچه بیشتر غول اقتصادی خود برای احیای این جاده دست به‌کار شوند.

بر این اساس بیست و چهارم اردیبهشت ماه، اجلاس دو‌روزه‌ای در پکن آغاز به‌ کار کرد که رهبران بیش از 29 کشور جهان در آن حضور داشتند تا خطوط اصلی و چگونگی تحقق‌ چنین طرحی تعیین شود. رهبرانی که نام ولادیمیر پوتین، رئیس‌‌جمهور روسیه، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور  ترکیه و همچنین آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل نیز در میان‌ آنها به چشم می‌خورد. از آمریکا هم متیو پوتینگر، رئیس شورای امنیت ملی حوزه آسیا به عنوان نماینده این کشور حضور داشت. در این رابطه خبرگزاری‌های مختلف تحلیلی ارائه کرده‌اند که در آن از قصد چین برای تبدیل شدن به رهبر تجارت جهانی خبر داده‌اند.

از انفعال آمریکا تا طرح چین برای تسلط بر تجارت

در شرایطی که رئیس جمهور جدید آمریکا، این کشور را از قراردادهای تجاری خود خارج می‌کند یا از میان می‌برد، همتای چینی او خود را مدافع «جهانی شدن» معرفی می‌کند. با این حال سوال‌های متعددی در رابطه با برنامه‌های شی جین‌پینگ برای نفوذ هرچه بیشتر چین در خارج از مرزهای این کشور مطرح است. چینی‌ها با ایده خلاقانه «یک کمربند، یک جاده» فکر همه‌جا را کرد‌ه‌اند. حدود چهار سال پیش آنها برای احیای مجدد «جاده ابریشم»، طرحی با نام «یک کمر‌بند، یک جاده» یا «جاده ابریشم نوین یا جاده ابریشم 2» ارائه کردند که بر اساس آن قرار شد صدها میلیارد دلار در راه‌آهن، جاده‌ها، بنادر، فرودگاه‌ها و سایر پروژه‌های زیرساختی در سراسر آسیا، آفریقا و اروپا سرمایه‌گذاری شود. در واقع این طرح یکی از چند اقدام چینی‌ها در سال‌های اخیر بود که در راستای یکپارچگی کشورها و پیشبرد روند «جهانی‌شدن» انجام داده‌اند.

(همچنین بخوانید: چین، بزرگ‌ترین قدرت فناوری جهان می‌شود)

این ایده بلندپروازانه البته با انتقادهایی نیز روبه‌رو شد. انتقادهایی از قبیل هدررفت حجم زیادی از منابع در اجرای این طرح. رقابت با طرح‌های نهادهای بین‌المللی همچون بانک جهانی و تحت فشار گذاشتن قراردادهای تجاری منطقه‌ای در آسیا از دیگر چالش‌هایی است که کارشناسان در رابطه با این طرح از آن نام می‌برند. بر همین اساس بود که تعدادی از قدرتمند‌ترین رهبران جهان برای برگزاری اجلاسی با محوریت طرح «یک‌کمربند، یک جاده» در پکن چین دور هم جمع شده‌اند. تیانجی هی، اقتصاددان دانشگاه آکسفورد در این رابطه می‌‌نویسد: اروپایی‌ها بیشتر از آمریکا از این طرح استقبال خواهند کرد. البته باید گفت اکثر کشورهای توسعه‌یافته تمایل ندارند تا قدرت چین بیش از این افزایش پیدا کند. 

سهم شگفت‌انگیز کشورهای مشارکت‌کننده در اقتصاد جهانی

کشورهایی که درگیر این طرح می‌شوند بیش از شصت درصد جمعیت جهان را در خود جا داده‌اند و حدود یک‌سوم اقتصاد جهان را تشکیل می‌دهند. بر اساس مطالعه‌ای که دانشگاه آکسفورد انجام داده‌، پیش‌بینی شده است کشورهای مشارکت‌کننده در این طرح تا سال 2050 تامین‌کننده بیش از 80 درصد رشد تولید ناخالص داخلی جهان باشند، رقمی که تا انتهای سال گذشته 68 درصد اعلام شده بود. جین یانگ کای، مدیرعامل سابق بازوی سرمایه‌گذاری در بانک جهانی درباره این موضوع گفته است: چینی‌ها این موضوع را به‌خوبی یاد گرفته‌اند که بهترین راه ایجاد رشد اقتصادی، ایجاد شغل‌های خوب است. از طرفی با نگاه به جهان امروز، به‌خصوص اقتصادهای نوظهور، متوجه خواهید شد مهم‌ترین مانع رشد اقتصادی در آنها کمبود زیرساخت‌ها
است.

(همچنین بخوانید: باارزش‌ترین استارت‌آپ آسیا)

در این طرح قرار است هزاران کیلومتر بزرگراه در پاکستان، فرودگاه بین‌المللی در نپال و ارتباط ریلی میان چین و لاووس احداث شود. شرکت‌های بزرگ جهانی همچون جنرال‌الکتریک و زیمنس نیز در کنار شرکت‌های ساخت‌وساز چینی قصد دارند بودجه خود را در این پروژه سرمایه‌گذاری کنند. به گزارش رسانه‌های چینی، تاکنون حدود یک تریلیون دلار در طرح «یک‌ کمربند، یک جاده» سرمایه‌گذاری شده است و پیش‌بینی می‌شود طی یک دهه آینده چند تریلیون دلار دیگر نیز سرمایه‌گذاری شود.

برخی منافع و معایب برای چینی‌ها

در سال‌های اخیر، شتاب اقتصاد چین با افول روبه‌رو شده است، اتفاقی که باعث شد برخی صنایع سنگین این کشور همچون فولاد، سیمان و آلومینیوم از تولید بیش از ظرفیت رنج ببرند. چینی‌ها برای رفع مشکل کاهش تقاضای داخلی، راه‌حل‌های زیادی را مدنظر قرار دادند، راه‌‌حل‌هایی از قبیل حذف برخی مشاغل و توسعه تقاضای خارجی. نیک مارو، تحلیلگر واحد اطلاعات اکونومیست در این رابطه نوشت: چین به‌دنبال آن است تا با راه‌اندازی جاده ابریشم جدید، محصولات تولید داخل خود را به خارج از مرزهای این کشور ارسال کند.

با اجرایی شدن این طرح، بازارهای جدیدی به روی اقتصاد چین باز خواهد شد که باعث حفاظت اقتصاد این کشور از تنزل سطح تقاضا در کشورهای اروپایی و آمریکایی می‌شود. در واقع پول‌هایی که چینی‌ها در کشورهای دیگر خرج می‌کنند، باعث ثروتمندتر شدن آنها می‌شود که در نهایت تقاضای آنها را برای تقاضای کالاهای چینی افزایش می‌دهد.

(همچنین بخوانید: فعالیت موشکی استارت‌آپ‌های چینی)

گرچه طرح «یک‌ کمربند، یک جاده» منافع بسیار برای چینی‌ها به همراه دارد اما در طرف مقابل ریسک‌هایی را نیز متوجه این کشور می‌کند. بسیاری از کشورهای هدف این طرح (کشورهای آسیای مرکزی و جنوب‌شرقی و آفریقایی) در حال حاضر مستعد بی‌ثباتی‌های سیاسی و اقتصادی هستند. بنابراین در چنین شرایطی هر آن ممکن است این پروژه عظیم با شکست روبه‌رو شود، شکستی که ضربه‌های جبران‌ناپذیری بر بدنه اقتصاد چین وارد خواهد ساخت.

انتقادهای وارد بر این طرح

نقدهایی نیز در رابطه با این طرح مطرح است. به عقیده صاحب‌نظران، اثراتی که اجرای این طرح می‌تواند به همراه داشته باشد، ممکن است تا سال‌ها مشاهده نشود. از طرفی برخی منتقدان به این موضوع اشاره می‌کنند که آیا چنین سرمایه‌گذاری هنگفتی کارآیی لازم را خواهد داشت یا نه. به عقیده آنها پول چینی‌ها، در حال توسعه بودنِ کشورهای هدف این طرح را نادیده خواهد گرفت. در این رابطه دیوید دالر، محقق ارشد موسسه بروکینگز نوشت: مقاصد اصلی چینی‌ها برای سرمایه‌گذاری مستقیم هنوز مظنون‌های همیشگی هستند، اروپا، آمریکا، استرالیا و کانادا. درحالی‌که چین از تزریق پول‌های خود در سایر کشورها بسیار خوشحال است، اما تمایل چندانی برای پذیرش سرمایه‌های خارجی در بسیاری از بخش‌های اقتصاد داخلی خود ندارد.

(درباره این موضوع بیشتر بخوانید: رقابت تنگاتنگ فروشگاه‌های آنلاین داخلی و بین‌المللی)