طوفان دیگری در راه است

استارت‌آپ‌های رسانه‌ای چگونه جهان ارتباطی ما را متحول می‌کنند؟

نوپانا: مارشال مک‌لوهان، فیلسوف نام‌آشنای ارتباطات، معتقد است با ظهور دوره جدیدی که او آن را کهکشان مارکنی نام‌گذاری می‌کند، دیگر رسانه‌ جدیدی متولد نمی‌شود بلکه رسانه‌ها در دل یکدیگر متولد می‌شوند. بهترین مثال برای این ایده مک‌لوهان، اینترنت است که یک بستر رسانه‌ای بی‌نهایت بزرگ را برای شکل‌گیری رسانه‌های جدید ایجاد کرده است.

اینترنت بستری است که در آن رسانه‌های متعددی از قبیل انواع شبکه‌های اجتماعی و وبلاگ‌ها در آن شکل گرفته‌اند. اگرچه تعبیر «شبکه اجتماعی مجازی»، عنوانی عام برای نوعی رسانه تعاملی است اما واقعیت آن است که شبکه‌های اجتماعی نیز پنجره‌ای برای ایجاد رسانه‌های جدید و متعددی بوده‌است که هریک عرصه‌ای از زندگی بشر را دست‌خوش تغییر کرده و می‌کند.

رسانه‌ها و ایده‌های تازه استارت‌آپی

شبکه‌های اجتماعی مجازی، هر یک بر اساس نوع کاربری و ایده تازه‌ای که وارد حیات ارتباطی انسان می‌کنند، می‌توانند بخشی از نیازهای ارتباطی او را تامین کنند. هر یک از این شبکه‌های تعاملی با ایده‌ای تازه و درافکندن طرحی جدید در نیازهای ارتباطی انسان، پنجره جدیدی را به زندگی گشوده‌اند و از این نظر هرگز دنباله‌رو رسانه‌های سنتی همچون تلویزیون و رادیو و مطبوعات نبوده‌اند. در واقع رسانه‌های جدید، همگی با هدف رساندن پیام به کاربران از روشی تازه شکل گرفته‌اند و همین جاست که رسانه با تفکر استارت‌آپی پیوند می‌خورد.

تصور کنید در جهان چند دهه قبل زندگی می‌کنید. در روزنامه‌ها می‌خوانید که یک فیلسوف کانادایی اخیرا ادعا کرده است رسانه‌های جدید، جهان را به دهکده‌ای کوچک تبدیل خواهد کرد. برخی از ستون‌نویس‌های مطبوعات، این ایده را به سخره گرفته و برخی دیگر به خاطر اسم کوچک این فیلسوف که مارشال است، او را یک فرد نظامی پرادعا می‌نامند (مارشال علاوه بر اسم کوچک، نامی است که برای برخی مقامات نظامی نیز به کار می‌رود، مانند نام امیر در زبان پارسی).

شما بعد از خواندن این خبر با خود می‌اندیشید آیا روزی می‌رسد که همه جهان در یک شبکه حاضر باشند و بتوان به همه آنها دسترسی داشت؟ اگرچه پذیرفتن چنین تصوری، در چند دهه پیش دشوار به نظر می‌رسید اما ابداع اینترنت توسط نوآورانی همچون وینتون سرف، رابرت کان و رابرت برمر در دهه هفتاد میلادی، نشان داد این رویا به سرعت محقق خواهد شد. این مسیر تا آنجا ادامه پیدا کرد که سال 2004 ، مارک زاکربرگ فیس‌بوک را راه‌اندازی کرد. ایده‌ای تازه که برای همه مردم جهان جذاب بود و بیش از آنکه رویاهای شخصی موسس آن را برآورده کند، پیش‌بینی‌های مک‌لوهان را محقق کرد.

فیس‌بوک یک ایده استارت‌آپی بود که از تا امروز توانسته نزدیک به دو میلیارد کاربر را جذب خود کند. این رقم آنقدر زیاد است که رسانه‌های سنتی بزرگ هم هرگز گمان نمی‌کنند روزی با چنین مخاطب انبوهی مواجه شوند.

عصر اپلیکیشن‌ها و آینده ارتباطات همراه

گسترش تلفن‌های همراه هوشمند که در واقع نوعی دستگاه آنلاین همراه است، از مهم‌ترین اتفاقات رسانه‌ای دهه اخیر به حساب می‌آید که مفهوم ارتباطات شبکه‌ای را دوباره دستخوش تغییرات طوفانی کرده است. دقیقا مشابه ایده‌ای که مک لوهان پیش از این مطرح کرده بود، باز از دل یک رسانه‌، رسانه‌ای تازه متولد می‌شود. این بار از دل تلفن همراه، شبکه‌های مجازی موبایل‌محور پیدا شدند که همگی با ایده‌های استارت‌آپی تازه،‌ نیازهای ارتباطی جدیدی برای انسان خلق و آن را برآورده می‌کنند. نگاهی به اینستاگرام، تلگرام، واتس‌آپ، وی‌چت و نرم‌افزارهای ارتباطی فراوانی از این دست، شاهدی بر این مدعا است.

استارت‌آپ‌ها در ارتباطات و جهان ارتباطی انسان، تحولات شگرفی ایجاد کرده‌اند و این، تازه آغاز ماجراست. گسترش روزافزون جهان شبکه‌ای و اینترنت اشیا و آنلاین شدن همه چیز، در حال سوق دادن ما به شرایط تازه‌ای است که از آن چیز زیادی نمی‌دانیم. فقط می‌دانیم که طوفان دیگری در راه است!

با اندکی تامل درمی‌یابیم جهان با ایده و ارتباط جلو می‌رود. ما نیز اگر بخواهیم از سیر این تحولات پرشتاب عقب نمانیم باید در نظر بگیریم این روند شتابان، هرگز متوقف نمی‌شود و راه منطقی در مواجه با آن، استفاده از ظرفیت‌های مثبت آن است. ما باید بر موج تحولات فناوری‌های رسانه‌ای سوار شویم و از آن برای ساختن ایران سربلندتر بهره بگیریم. بی‌شک، شناخت عمیق تحولات استارت‌آپی رسانه‌ای، باید پیش‌زمینه هر نوع سیاست‌گذاری کلانی در عرصه‌های فرهنگی و سیاسی ما باشد.

(همچنین در این زمینه بخوانید: دیواری که از مرزها فراتر می‌رود)