سرمایه‌گذاران خارجی، اکسیر جاودانگی استارت‌آپ‌ها

زمانی که بزرگتر شدن و فراتر رفتن از مرزها، دغد‌غه شما شود، متوجه می‌شوید «سرمایه‌گذاری خارجی» کلیدی است که می‌تواند قفل‌های بسیاری را بگشاید.

نوپانا: بزرگ شدن، رویای هر ایده‌پردازی است. وقتی در قدم اول بذر ایده‌ خود را با افرادی توانمند به اشتراک می‌گذارید، با گذشت زمان، ایده با طرحی برنامه‌ریزی شده به اقدام عملی تبدیل و در جدی‌ترین گام‌ با حمایتی کوچک به یک شرکت نوپا تبدیل می‌شود و از همان روز اول بزرگ‌تر شدن آرزوی هر روز شما خواهد بود.

بیست ماه از پایان دوران تحریم و گشایش درهای اقتصاد جهانی بر کشورمان می‌گذرد. روزگار تحریم بسیاری از اندیشه‌ها را در کنجی برای روز مبادا نگه داشته بود و اکنون به نظر می‌رسد که این روز مبادا فرا رسیده است، به خصوص برای کارآفرینانی که ایده‌های جدید و سودآور خود را برای چنین روزهایی پرورانده و بر آنها تمرکز و تفکر کرده بودند و امروز اندکی به بلوغ بذر کاشته شده خود نزدیکتر هستند.

اما حقیقت را نمی‌توان پنهان کرد که برای کسب سود، به سرمایه نیاز است و هرچه شما سرمایه بیشتری در میان بگذارید، در آخر هم سود بیشتری برداشت می‌کنید. سرمایه‌گذاری و پیدا کردن محلی که بتوان به عنوان پشتیبانی مالی روی آن حساب کرد، بحث دیگری است که در این فرصت نمی‌گنجد؛ اما آن زمانی که بزرگتر شدن و فراتر رفتن از مرزها، دغد‌غه شما شود، متوجه می‌شوید «سرمایه‌گذاری خارجی» کلیدی است که می‌تواند قفل‌های بسیاری را بگشاید.

پنج سال پیش، عالی‌ترین مقامات کشور با تعیین سندی تحت عنوان سیاست‌های کلی «اقتصاد مقاومتی» تلاش کردند تا کشور را به سمت خودکفایی و بومی‌سازی علمی هدایت کنند. در جهت رسیدن به این اهداف، در این سند آمده است که «پیروی از الگوی علمی و بومی برآمده از فرهنگ انقلابی و اسلامی، عامل شکست و عقب‌نشینی دشمن در جنگ تحمیلی اقتصادی علیه ملت ایران خواهد شد. همچنین اقتصاد مقاومتی خواهد توانست در بحران‌های رو به افزایش جهانی، الگویی الهام‌بخش از نظام اقتصادی اسلامی را عینیت بخشد و زمینه و فرصت مناسب را برای نقش‌آفرینی مردم و فعالان اقتصادی در تحقق حماسه اقتصادی فراهم کند.»

اما از آن جایی که مسئولین امر به کلی واقف به اوضاع امور هستند، در بند 10 این سیاست‌ها ذکر شده است: «با استفاده از تسهیل مقررات، گسترش خدمات تجاری خارجی و ترانزیت، تشویق سرمایه‌گذاری خارجی برای صادرات، برنامه‌ریزی تولید ملی متناسب با نیازها، استفاده از مبادلات تهاتری و ایجاد ثبات رویه، از صادرات کالاها و خدمات حمایت شود.»

نگاهی بر این سیاست‌ها نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری خارجی از جمله موارد لازم برای توسعه و دسترسی به بازارهای فرامرزی و گسترش هر تجارتی به ویژه تجارت‌های نوپای خصوصی است که بیش از سایرین به چنین حمایت‌های غیردولتی نیازمند هستند.

اما سوال اینجاست که در شرایط فعلی، جامعه ایرانی چه نوع از سرمایه‌گذاری خارجی را می‌پذیرد؟

به گزارش نوپانا، جدای از قوانینی که پس از اصلاحات سال 1381 در ایران، به نحوی از سرمایه‌گذاری‌های خارجی حمایت می‌کنند، سرمایه‌گذاری خارجی در کشورمان باید ویژگی‌هایی شاید متفاوت از سایر کشورها داشته باشد تا آنچنان که گفته شد دست کم بتواند در رسیدن به اهداف سیاست اقتصاد مقاومتی موفق باشد.  

وارد کننده دانش فنی و مدیریتی باشد

یکی از مهم‌ترین شروطی که با توجه به فضای استارت‌آپی فعلی ایران باید در نظر گرفته شود این است که سرمایه‌گذاران خارجی نباید تنها به عنوان یک منبع مالی صرف انگاشته شوند. شرکت پذیرنده باید به دنبال آن باشد تا همزمان با ورود سرمایه بتواند علم لازم این حوزه و هم‌‌چنین فناوری آن را نیز وارد کند.

برای شرکت‌های سرمایه‌گذار نیز بسیار حائز اهمیت است که سرمایه خود را صرف کسانی کنند که از استانداردهای هر دو حوزه مدیریت و فناوری برخوردار باشند. از این رو آنچنان که سایت «سازمان همکاری و توسعه اقتصادی» تأیید می‌کند، شرکت‌های سرمایه‌گذار هم برای ارائه فنی و علمی این حوزه چندان بی‌میل نیستند. برای مثال کشور ترکیه که بسیاری از تحلیلگران اقتصادی آن را قطب بعدی استارت‌آپ‌ها پس از «سیلیکون ولی» می‌دانند، در ابتدای این راه، مدیران شرکت‌های سرمایه‌گذار را موظف به آموزش مدیران ترک در کشورهای مبدأ کرد. به این ترتیب، هر یک از این مدیران ترک پس از آموزش و  تجربه چندین سال کار در کنار مدیران زبده بزرگترین شرکت‌های سرمایه‌گذاری، استارت‌آپ‌های دیگری را راه‌اندازی کردند و ادامه همین روند به جلب اطمینان سرمایه‌گذاران خارجی سرعت بخشید. 

چنین توافقی در پذیرش سرمایه‌گذاری خارجی چون به صورت مستقیم منجر به تقویت زیرساخت‌ استارت‌آپ‌های داخلی می‌شود، می‌تواند توان رقابتی آن‌ها در مقابل رقبای منطقه‌ای و حتی جهانی را افزایش دهد.

آموزش مدیران، انتقال فناوری‌های لازم برای رشد سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، انتقال تجربیات، مشاوره‌های اقتصادی و عناوین دیگر، از مجموعه اقداماتی است که یک سرمایه‌گذار خارجی در کنار تأمین منابع مالی می‌تواند ارائه کند و شما را به جایگاهی جهانی برساند. بر اساس مقاله «سرمایه‌گذاری مستقیم و کاهش بیکاری» این نوع سرمایه‌گذاری، سایر شرکت‌های داخلی را وادار به توسعه و استفاده بهتر از ظرفیت‌های موجود می‌کند.   

اهمیت زمان

شاید به نظر بیاید که احتمال جذب سرمایه‌گذار خارجی به‌قدری اندک است که هر وقت چون ماهی خسته‌ای به تور افتد باید آن را صید کرد؛ اما حقیقت این است که سرمایه‌ای که می‌تواند برای شما چون اکسیر جاودانگی باشد اگر در زمان درستی در اختیارتان قرار نگیرد جام زهری بیش نخواهد بود.

آن زمان که در ابتدای راه قرار دارید و هنوز نتوانسته‌اید خود را به خودی‌ها یعنی هم‌وطنانتان ثابت کنید، پذیرش سرمایه خارجی بدان معنا است که از بسیاری ایده‌ها، پیش‌بینی‌ها و حتی بازار داخلی صرف نظر کرده‌اید.

به طور قطع در مراحل ابتدایی، سرمایه‌گذار خارجی در مقابل شما به عنوان یک مذاکره‌ کننده هم‌سطح نمی‌نشیند. بنابراین ممکن است شما را مجاب یا حتی مجبور کند که تن به برنامه‌های شرکت خارجی مربوطه دهید. از اینجا به بعد به تدریج استارت‌آپ شما تبدیل به یک شرکت خارجی خواهد شد که شاید نه تنها می‌تواند کوچک‌ترین شباهت‌ها را با آرزوهای شما داشته باشد، بلکه کم‌ترین میزان سودی را که شما محق آن بودید در اختیارتان قرار دهد. 

اما اگر آن بزنگاه تاریخی را تشخیص دهید و پس از مدتی جا افتادن در بازار داخلی و به اصطلاح خاک صحنه خوردن، دستتان را در دست سرمایه‌گذاران خارجی بگذارید می‌توانید تقریباً اطمینان پیدا کنید پیشرفت بزرگی در انتظارتان است. در چنین شرایطی که استارت‌آپ، راه خود را پیدا کرده و سری در میان سرها درآورده است، پذیرش سرمایه‌های خارجی به سرعت رشد شما کمک می‌کند و بازارها، فناوری‌ها و عرصه‌های جدیدی را بر شما می‌گشاید. ضمن اینکه در چنین شرایطی سرمایه‌گذار خارجی می‌داند که با تجارت بالغی طرف است و به این ترتیب بزرگ‌منشانه‌تر رفتار خواهد کرد.

سرمایه‌گذاری غیرمستقیم

در ایده‌آل‌ترین وضعیت، بهترین گزینه این است که سرمایه‌گذاران خارجی در صندوق‌های سرمایه‌گذاری داخلی هزینه کنند و تأمین منابع استارت‌آپ‌ها را به طور مستقیم برعهده نگیرند. بنابراین سرمایه‌گذاران خارجی در سود استارت‌آپ‌ها شریک‌ خواهند بود، اما سهامی از آن نخواهند داشت. این شیوه در برخی نقاط هند انجام می‌شود؛ به این ترتیب که سرمایه‌گذاران خارجی برای کسب سود از استارت‌آپ‌های هندی که طی سال‌های اخیر به ویژه در حوزه خدمات اینترنتی پرسود بوده‌اند، در صندوق‌های داخلی سرمایه‌گذاری در شرکت‌های نوپا هزینه می‌کنند و در سود این شرکت هم شریک می‌شوند.  

بیشترین سهام برای استارت‌آپ‌ها

از آنجایی که بر اساس اصلاحیه سال 1381 قانون سرمایه‌گذاری خارجی جمهوری اسلامی ایران، شرکت‌های خارجی می‌توانند بیش از 49 درصد سهام یک شرکت را داشته باشند، بهتر است شرکت‌های نوپا جانب اطمینان را حفظ کرده و با حفظ بیش از 50 درصد سهام شرکت‌ها، قدرت مدیریت، کنترل و ابتکار عمل را در دست گیرند. با چنین سناریویی، کفه ترازو احتمال دارد همیشه به سمت طرف داخلی متمایل شود.

افزایش اشتغال

بسیاری از تحلیل‌ها نشان داده‌اند که ارتباط عمیقی میان افزایش سرمایه‌گذاری خارجی و کاهش بیکاری وجود دارد. سرمایه‌گذاری خارجی علاوه بر توسعه (پیشرفت کیفی)، رشد (پیشرفت کمی) را نیز در پی خواهد داشت؛ پس در پی ورود سرمایه‌های خارجی و رشد استارت‌آپ‌های داخلی نیاز به نیروی کار، به ویژه نیروی کار آموزش دیده افزایش پیدا می‌کند. از آنجایی که بر اساس آمارهای وزارت علوم بیشتر تعداد بیکاران کشورمان را افراد تحصیل‌کرده تشکیل می‌دهند، می‌توان پیش‌بینی کرد که بر خلاف سایر کشورهایی چون پاکستان که نیروی کار آموزش‌دیده و بیکار کمتری دارند، چنین سرمایه‌گذاری‌هایی به سرعت بر کاهش بیکاری تاثیر خواهند گذاشت.

شرط اصلی تأثیرگذاری مستقیم این نوع از سرمایه‌گذاری‌ها بر کاهش بیکاری، تعیین قوانینی است که ضمن جلب طرف خارجی منافع طرف داخلی را تا حد امکان تأمین کند. برای مثال بر اساس تحقیقات «رضوی و نشاط» که سال 2009 انجام شد، سرمایه‌گذاری خارجی در کشورهای چین و هند به دلیل عدم پشتیبانی قانونی نتوانسته است بر اشتغال‌زایی تأثیر مستقیم بگذارد اما بر اساس تحقیقات Shaari در سال 2012، در مالزی به دلیل مهیا بودن زمینه‌های قانونی، سرمایه‌گذاری خارجی به رشد اقتصادی و کاهش بیکاری منجر شده است.

این نوع از سرمایه‌گذاری‌های خارجی همز‌مان با رعایت اصول سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به طرز چشم‌گیری می‌تواند در بهبود فضای استارت‌آپی پیش‌رونده ایران موثر باشد تا جایی که قادر است این عرصه را به بزرگترین جایگزین برای درآمدهای نفتی تبدیل کند.

منبع:

Foreign Investments and Unemployment Reduction, Nayyar Zeb. Fu Qiang and Colleagues