هفت اتفاق مهم استارت‌آپی سال ۹۵ از نگاه نوپانا

مهم‌ترین اتفاقات مرتبط به استارت‌آپ‌های ایرانی در سال ۱۳۹۵؛ از نگاه وب‌سایت نوپانا

نوپانا: سال ۱۳۹۵ را می‌توان نقطه عطفی زمانی برای استارت‌آپ‌های ایرانی دانست؛ زیرا در یک سال گذشته اکوسیستم استارت‌آپی کشور فضایی خاص را تجربه کرد؛ تحولاتی که شمارش آن، برگ زدن تقویمی ۳۶۵ صفحه‌ای را می‌طلبد از این رو در این گزارش تلاش شده است تا به مهمترین رخدادهای تاثیرگذار بر اکوسیستم استارت‌آپی ایران بپردازیم:

۱- سخنرانی تاریخی رهبر انقلاب هم‌زمان با آغاز سال نو؛ اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل

نخستین اتفاق مرتبط به فضای استارت‌آپی ایران، پیام نوروزی رهبر انقلاب بود. ایشان سال ۱۳۹۵ را با تاکید بر تلاش‌های اقتصادی آغاز کردند و در سخنرانی خود در دقایق اولیه این سال، در این باره گفتند: «در میان مسائل اولویت‌دار، از همه فوری‌تر و نزدیکتر، مسئله‌ اقتصاد است. اگر به توفیق الهی، هم ملت و هم دولت و مسئولان گوناگون، بتوانند در مسئله‌ اقتصاد کارهای درست و بجا و متقن را انجام دهند، امید این هست که در مسائل دیگر، مثل مسائل اجتماعی، مثل آسیب‌های اجتماعی، مثل مسائل اخلاقی، مثل مسائل فرهنگی هم تأثیرگذار باشند.»

به گزارش نوپانا، رهبر انقلاب پیش از این نیز در ۲۰ اسفند ۱۳۹۴ در دیدار با اعضای مجلس خبرگان طی سخنانی از «جنگ اقتصادی» به عنوان جنگ فعلی کشور یاد و در این باره عنوان کرده بودند: « بنده از برادران عزیزمان در دولت درخواست کردم که یک قرارگاه اقتصاد مقاومتی تشکیل بدهند؛ فرماندهی برایش بگذارند. جنگ است دیگر؛ جنگ اقتصادی جنگ است؛ حالا در آن توپ و تیر و تفنگ نیست اما ابزارهای خطرناک‌تر از توپ و تفنگ وجود دارد. یک جنگ است، قرارگاه لازم دارد، قرارگاه هم فرمانده لازم دارد. ما پیشنهاد هم کردیم، قبول هم کردند، کارهایی هم دارد انجام می‌گیرد؛ منتها باید این کارها محسوس بشود، باید این‌ها دیده بشود. فعالیت‌های دولتی - فرض کنید فلان معامله‌ای که در فلان‌جا انجام می‌گیرد - باید مشخص بشود که این در کجای صحنه اقتصاد مقاومتی قرار می‌گیرد؛ یعنی معیار همه‌ فعالیت‌های اقتصادی ما بایستی برنامه‌ عظیم و همه‌جانبه‌ اقتصاد مقاومتی باشد. اقتصاد مقاومتی را هم فقط بنده نگفته‌ام؛ با فکر جمعی و عقل جمعی این برنامه تنظیم شده؛ بعد هم همه بدون استثنا - از موافق و مخالف - این برنامه را تأیید کرده‌اند و گفته‌اند تنها راه نجات کشور اقتصاد مقاومتی است.»

اما ۲۷ بهمن سال ۱۳۹۵ بود که حجت بر همه فعالان و مسئولان تمام شد. جایی که رهبر انقلاب در دیدار با مردم آذربایحان شرقی فرمودند: «جنگ واقعی جنگ اقتصادی است، جنگ واقعی تحریم است، جنگ واقعی گرفتن عرصه‌های کار و فعّالیّت و فنّاوری در داخل کشور است؛ این جنگ واقعی است.»

همانطور که بارها در نوپانا اشاره شد، کارآفرینان  کسب‌وکارهای نوپای ایرانی از سرمایه‌گذاران و شتاب‌دهنده‌ها گرفته تا خود استارت‌آپ‌ها، رزمندگان خط مقدم جنگ اقتصادی به شمار می‌آیند و اظهارات رهبر انقلاب که اهمیت افزایش مقاومت اقتصادی داخلی را یادآوری می‌کند، تاکیدی بود بر لزوم توجه بیشتر بر تقویت داخلی.

(در این زمینه بخوانید: استارت‌آپ‌ها در خط مقدم جنگ اقتصادی)

۲- تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه ‌

دومین اتفاق مهم مرتبط به اکوسیستم استارت‌آپی کشور مربوط به تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه در کشور بود. در بیست و هشتمین روز از ماه دوم سال ۱۳۹۵، با تاکید بر نقش صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه در توسعه اقتصادی کشور و علم بازاریابی به عنوان مکملی برای موفقیت شرکت‌های دانش‌بنیان، دستورالعمل تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه منتشر شد. این دستورالعمل به گفته معاون توسعه مدیریت و منابع معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، در واقع پیش زمینه‌ای برای ارائه شدن این صندوق‌ها در بازار فرابورس بوده است.

علیرضا دلیری در این باره توضیح داده بود: «با توجه به کارا بودن صندوق‌هاى سرمایه‌گذارى جسورانه عمومى، طراحى آن به سازمان بورس پیشنهاد شد و در نتیجه با تلاش‌هاى گسترده این سازمان و شرکت فرابورس اساس‌نامه و امیدنامه آن تدوین و طراحى آن آغاز شد و امروز در مرحله اجرا قرار دارد و در حال حاضر موافقت اصولى براى تأسیس پنج صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه از سوى سازمان بورس صادر شد.»

در دی ماه ۱۳۹۵ نیز خبرهایی درباره راه‌اندازی پنج صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه با مجموع سرمایه ۱۷۰ میلیارد تومان در فرابورس ایران منتشر شد. در سال ۱۳۹۵ چندین درخواست مجوز صندوق سرمایه گذاری جسورانه به فرابورس ارائه شده بود که از میان آنها پنج صندوق موفق به اخذ مجوز شدند و ضمن تأمین بخشی از سرمایه صندوق، تعهدات حقوقی صندوق را بر عهده دارند. 

۳- مسابقه پهپادهای حمل کالا و آغاز به کار دیجی‌استایل

۲۸ و ۲۹ شهریور ۱۳۹۵ در پارک فناوری پردیس، یکی از مشهورترین استارت‌آپ‌های ایرانی، دیجی کالا، با همکاری یک شتاب‌دهنده تخصصی حوزه فناوری‌های پیشرفته، شزان، نخستین مسابقه روبات‌های پرنده حمل کالا را برگزار کرد تا یکی از مهم‌ترین اتفاقات فناورانه استارت‌آپی کشور در سال‌های اخیر رخ داده باشد. این مسابقات در راستای دستیابی به اهداف اقتصاد مقاومتی و با هدف هدایت استعدادهای برتر حوزه روباتیک کشور در مسیر حل نیازها و مشکلات عملیاتی کسب‌وکارهای ایرانی طراحی شد و متخصصان جوان کشور برای حل چالش‌های تحویل کالا با روبات پرنده به رقابت پرداختند.

در پاییز ۱۳۹۵ نیز اتفاق جالب دیگری برای دیجی‌کالا رخ داد. این استارت‌آپ، بخش جدیدی با نام دیجی‌استایل در حوزه مد و پوشاک راه‌اندازی کرد. این واحد جدید در سه ماهه منتهی به بهمن ۱۳۹۵ رشد هفت برابری فروش هفتگی کالا را تجربه کرد. در حال حاضر نیز حدود ۶۵ هزار قلم کالا از پوشاک مطرح داخلی و بین‌المللی در این فروشگاه آنلاین وجود دارند. اهمیت این اتفاق در این بود که یک استارت‌آپ ایرانی در تعمل با بخش سنتی، کسب‌وکار آنلاینی را راه‌اندازی کرد که می‌تواند همزمان با افزایش اشتغال و تولید داخلی و توسعه فرهنگ پوشش ایرانی-اسلامی، راه‌حل یکی از مهم‌ترین چالش‌های کشور یعنی «قاچاق پوشاک» باشد. 

(در این زمینه بخوانید: چرا آنلاین لباس بخریم؟)

 ۴- تدوین آیین‌نامه تضمین سرمایه‌گذاری در پیام‌رسان‌های داخلی

آذر ماه سال ۱۳۹۵ اتفاق مهم دیگری درباره حمایت از استارت‌آپ‌های داخلی رخ داد. این اتفاق، خبر تدوین آیین‌نامه تضمین سرمایه‌گذاری‌ها در پیام‌رسان‌های داخلی بود که خسرو سلجوقی، عضو هیات عامل سازمان فناوری اطلاعات ایران آن را اعلام کرد.

سلجوقی با بیان اینکه مهم‌ترین چالش پیام‌رسان‌های داخلی نگرانی از سرمایه‌گذاری است عنوان کرد که برای رفع این نگرانی‌ها شورای عالی فضای مجازی مصوبه‌ای را آماده کرده که تضمین‌کننده این سرمایه‌ها خواهد بود و با تصویب آن این نگرانی‌ها از بین خواهد رفت.

او هم‌چنین از اعتمادسازی و حفظ امنیت اطلاعات در این پیام‌رسان‌ها خبر داد و اظهار کرد که این شبکه‌ها موظف نخواهند بود اطلاعات را در اختیار کسی قرار دهند مگر با حکم قانون که تنها در صورت وقوع جرم ممکن خواهد شد.

۵- همایش یلدای کارآفرینان استارت‌آپی؛ اولین گردهمایی استارت‌آپی‌ها

پنجمین اتفاق مهم استارت‌آپی ایران، برگزاری بزرگ‌ترین گردهمایی فعالان این حوزه در کشور تا کنون بود. همایش یلدای کارآفرینان استارت‌آپی در آخرین روز پاییز ۱۳۹۵در مرکز همایش‌های کتابخانه ملی ایران با حضور و استقبال گسترده کارآفرینان، استارت‌آپی‌ها، اهالی رسانه و سایر علاقمندان و افراد مرتبط به اکوسیستم کارآفرینی در سه پنل برگزار شد. در هر یک از این پنل‌ها افراد شاخص حوزه‌های استارت‌آپی کشور از مدیران استارت‌آپ‌های برجسته تا مدیران شرکت‌های سرمایه‌گذاری و شتاب‌دهنده به سخنرانی پرداختند و تجربیات، ایده‌آل‌ها و نظرات خود را با دیگران به اشتراک گذاشتند.

این گردهمایی تاثیرگذار در حالی برگزار شد که در آن زمان گروهی از طریق رسانه‌های رسمی و غیررسمی به شکل شیطنت‌آمیزی فضای استارت‌آپی را با بحث‌های غیرکارشناسی منحرف کرده و با اتهامات بی‌اساس، تمرکز بعضی از کارآفرینان استارت‌آپی ایرانی را برهم زده بودند. در یلدای کارآفرینان استارت‌آپی برای نخستین بار به صورت مستقیم و رسمی به بسیاری از مسائل مطرح شده درباره اکوسیستم استارت‌آپی کشور پاسخ داده شد.

همچنین هفته‌نامه شنبه که به عنوان یکی از رسانه‌های برجسته استارت‌آپی کشور نقش اصلی را در برگزاری این رویداد داشت، پنل‌های تخصصی این گردهمایی را در مشهد و اصفهان هم برگزار کرد. 

(در این زمینه بخوانید: دنیای وارونه مخالفان توسعه و از سرمایه سنتی تا سرمایه خارجی)

۶- از اسنپ و تپسی تا ماجرای کارپینو و ویز

استارت‌آپ‌های تاکسی‌یاب آنلاین ایران از سال ۱۳۹۳ فعالیت خود را آغاز کردند، اما طی سال ۱۳۹۵ مانند بمبی منفجر شد تا سر و صدای زیادی به پا کند. هم‌زمان که روز به روز بر رونق این استارت‌آپ‌ها و استقبال مسافران و رانندگان از آنها افزوده می‌شد، بخش سنتی مرتبط، تاب تحمل این اوضاع را از دست داد. این بخش که حالا دیگر مشتری‌های پر و پا قرص خود را هم از دست داده بود، رقبای خوش سر و شکل خود را به غیرقانونی بودن متهم می‌کرد. تاکسی‌یاب‌های آنلاین ایرانی هر تهمتی را از انگ خارجی و نفوذی بودن تا خلاف قانون و بدون مجوز فعالیت کردن، تجربه کردند اما حمایت مردمی و برخورد مثبت بخش عمده‌ای از نهادها، راه را از وضع موجود برای این استارت‌آپ‌ها ناهموارتر نکرد.

شکایت‌ سازمان تاکسیرانی و اعضایش به صورت رسمی به اداره اصناف و نزاع میان نهادهای دولتی و سرانجام هم به تجمع تاکسیرانان در مقابل مجلس کشیده شد. در این تجمع تاکسیرانان با تکرار اتهامات خود علیه استارت‌آپ‌های حوزه حمل‌ونقل، بر ضرورت تعطیلی آن‌ها تاکید و از نمایندگان مجلس خواستند تا به این مسئله ورود کنند. این در حالی است که بسیاری از نمایندگان مجلس پیش و پس از این تجمع به صورت رسمی از ایده‌های جدید در استارت‌آپ‌ها از جمله استارت‌آپ‌های حوزه حمل‌ونقل حمایت کردند.

این چنین شد که تاکسیرانی هم درصدد رقابت با استارت‌آپ‌های ایرانی برآمد. تولد «کارپینو» هم حاصل این اتفاقات بود که به گفته جهانی، مدیر عامل آن «می‌تواند ظرف چند ماه آینده خود را به سطح رقبا برساند». البته کارپینو ادعا می‌کند ارتباطی با نهاد تاکسیرانی و شهرداری نداشته و صرفا استارت‌آپی است که تلاش می‌کند تاکسیرانان را در ارائه خدمات به مسافران شهری به کار گیرد. جهانی هم گفته است که از فروردین ماه فعالیت این نرم‌افزار به صورت جدی‌تر پی گرفته می‌شود و طی چندین ماه پس از آن نیز به اطراف تهران چون کرج توسعه می‌یابد.  

اوایل اسفندماه ۱۳۹۵ نیز دسترسی به نرم‌افزار مسیریابی ویز محدود شد. ویز به عنوان یکی از نرم‌افزارهای مسیریابی طی چند پنج سال اخیر در بسیاری از کشورها از جمله ایران مورد استفاده قرار گرفته است و استارت‌آپ‌های تاکسی آنلاین ایرانی نیز برای تسهیل آدرس‌یابی از این نرم‌افزار استفاده می‌کردند. مدتی بعد اما عبدالصمد خرم آبادی، معاون دادستان کل کشور در امور فضای مجازی از فیلتر این نرم افزار خبر داد و در سوالی مبنی بر اینکه آیا دستور فیلتر نرم‌افزار ویز از سوی کارگروه صادر شده است، اعلام کرد: «کارگروه تعیین مصادیق، دستوری در این خصوص صادر نکرده است و این نرم افزار با دستور یکی از مقامات قضایی فیلتر شده است.»

در برخی از منابع غیر رسمی، علت این فیلترینگ، تاسیس ویز در سرزمین‌های اشغالی قدس و استفاده نهادهای امنیتی رژیم اشغالگر قدس از آن، برای تحلیل اطلاعات جمعیتی سایر کشورها عنوان شد.

(در این زمینه بخوانید: چطور کشور را در برابر نفوذ واکسینه کنیم؟)

۷- سرمایه‌گذاری برجسته خارجی در حوزه استارت‌آپ‌های ایرانی

۱۸ اسفند ۱۳۹۵ روابط عمومی سرآوا خبری مهم و جالب توجه در زمینه جذب سرمایه خارجی منتشر و اعلام کرد: «سرآوا در سال ۱۳۹۵ میزان جذب سرمایه‌‌گذاری خارجی خود را با تعهد به انتقال دانش و تجربه ترازجهانی به ۲۰۰ میلیون دلار افزایش داد. منابع حاصل از این سرمایه‌گذاری در راستای سیاست‌های حمایتی سرآوا از کارآفرینان داخلی، در شرکت‌های فعال حوزه‌ فناوری مورد استفاده قرار می‌گیرد. در عین حال سهام هیچ یک از شرکت‌هایی که سرآوا در آنها سرمایه‌گذاری کرده، به شرکت یا مجموعه خارجی منتقل نشده است. طبق این توافق، مجموع سهام سرمایه‌گذاران خارجی در سرآوا به سقف ۴۵ درصد رسید. واگذاری سهام سرآوا با شرایطی صورت پذیرفته که هیچ‌یک از سهام‌داران، مالکیتی بیش از ۲۰ درصد از سهام شرکت را در اختیار نداشته و مدیریت و کنترل سرآوا همچنان در اختیار سهام‌داران ایرانی باقی می‌ماند. گفتنی است سرمایه‌گذاران خارجی متعهد به انتقال تجربه تراز جهانی به کارآفرینان ایرانی برای خلق الگوی موفقیت شده‌اند.»

شرکت سرآوا یکی از مهم‌ترین شرکت‌های سرمایه‌گذاری اکوسیستم کارآفرینی ایران است که تجربه مدیریتی و سرمایه مورد نیاز را در اختیار کارآفرینان ایرانی قرار می‌دهد. این شرکت که الگوی سرمایه‌گذاری جسورانه در ایران به حساب می‌آید سرمایه‌گذاری‌های موفقی در استارت‌آپ‌هایی چون دیجی‌کالا، کافه بازار و ای‌نتورک و مراکزی چون شتاب‌دهنده آواتک، شزان و غیره داشته است.

این اتفاق در حالی رخ داد که جذب سرمایه خارجی در ایران منجر به گسترش ارزش‌آفرینی و اشتغال‌زایی توسط کارآفرینان ایرانی و توانمندسازی آنها در رقابت‌ با شرکت‌های چند ملیتی در منطقه و جهان می‌شود و بسیاری از کارشناسان و مسئولان بر ضرورت آن تاکید کرده‌اند. 

(در این زمینه بخوانید: عمل به اقتصاد مقاومتی با جذب سرمایه خارجی)