رجیستری استارت‌آپ‌ها چگونه به حفظ مالکیت فکری آنها کمک می‌کند؟

تعداد استارتاپ‌های ایرانی در چند سال اخیر رشد قابل توجهی داشته و به گفته یک کارشناس اکنون تعدادشان به 100 هزار رسیده است. از همین روی در حال حاضر قوانین متعددی در حوزه استارتاپی وضع می‌شود. مصوبه جدید دولت در زمینه حمایت از استارتاپ‌ها نیز یکی از این موارد است

به گزارش نوپانا به نقل از دیجیاتو، به عقیده «امیر ناظمی» عضو هیات عامل سازمان اطلاعات، این مصوبه «فرصت رجیستر شدن را برای استارت‌آپ‌ها فراهم می‌کند و کمک می‌کند تا استارت‌آپ‌ها بتوانند از حقوق مالکیت فکری هم استفاده کنند.»

در ایران خلاء اطلاعاتی از قوانین همیشه مشکل ساز بوده، مخصوصا در حوزه‌های جدیدتر مانند فناوری اطلاعات و استارتاپ‌ها. شاید دیده باشید که گروهی با ایده‌ای جدید شروع به خدمات رسانی می‌کنند و پس از مدتی همان خدمات در نام‌های جدید تکثیر می‌شود. حال این سوال مطرح می‌شود که رجیستر شدن استارتاپ‌ها چه سودی دارد و آنها چطور می‌توانند از حقوق مالکیت فکری خود حفاظت کنند؟

آنچه واضح است و بسیاری از استارتاپ‌ها به آن توجهی ندارند، ثبت قانونی یا همان رجیستر شدن است. موضوع مهمی که کسب‌وکارهای نوین با انجام آن می‌توانند زیر چتر حمایتی قانون قرار بگیرند.

دکتر «فاطمه قناد» مدیر گروه حقوق تجارت الکترونیکی دانشگاه دانشگاه علم و فرهنگ در گفتگو با دیجیاتو به رجیستر شدن استارتاپ‌ها اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد:«رجیستر شدن استارتاپ‌ها در چند شکل انجام می‌شود. از آنجائیکه استارتاپ‌ها شخصیت حقوقی و شرکتی هستند، اول باید ثبت قانونی شرکت انجام دهند. در گام دوم اگر استارتاپ جنبه دانش بنیانی هم داشته باشد باید مجوزهای لازم از متولیان حوزه فعالیت خود را هم دریافت کند. برای مثال استارتاپی که در حوزه آی.تی فعال است باید از سازمان برنامه ریزی و بستگی به حسب مورد از وزارت ارتباطات مجوز دریافت کند یا اگر در حوزه صنعت فعالیت دارد از وزارت صنایع مجوز بگیرد. در واقع باید دید شرایط دانش بنیانی آنها مربوط به کدام حوزه است.»

قناد می‌گوید جز این دو مورد اگر استارتاپ‌ها ایده خاص و خلاقانه‌ای داشته باشند باید ایده‌های خود را هم ثبت کنند. همچنین ممکن است علامت خاصی برای خود داشته باشند که در این صورت هم باید علامت را در اداره ثبت علائم صنعتی ثبت کنند.

 

دکتر قناد که 15 سال سابقه وکالت در حوزه فناوری دارد، به همکاری سازمان «تجاری سازی فناوری‌های جهاد دانشگاهی» و دانشگاه «علم و فرهنگ» برای ارائه خدمات حقوقی اشاره می‌کند و در خصوص لزوم ثبت قانونی استارتاپ‌ها میگوید:«خارج از ثبت قانونی هیچ حمایتی از استارتاپ‌ها صورت نمی‌گیرد، بنابراین لازم است برای بهره گیری از حمایت‌ها ثبت حقوقی انجام دهند. هر موجودی که در قالب استارتاپ متولد می‌شود هم حقوقی دارد و هم تکالیفی که باید از آنها مطلع باشد. یکی از جنبه‌های حمایتی، جنبه مالی و مالیاتی است. استارتاپ‌ها برای وام گرفتن تا جنبه حقوقی و استارتاپی مشخص نداشته باشند نمی‌توانند وام بگیرند یا از شرایط خاص مالیاتی استارتاپ‌ها بهره‌مند شوند. همچنین اگر بخواهند فعالیت تجاری داشته باشند باید کد اقتصادی که بر اساس استارتاپ است را دریافت کنند.»

به گفته قناد، در حال حاضر 100 هزار استارتاپ در ایران مشغول به کار هستند و یکی از مواردی که به آن بی‌توجه‌اند، حفظ حقوق مالکیت فکری یا به اصلاح عامیانه، حق کپی رایت است که در حوزه های مختلف قوانین خاص خود را دارد. دکتر قناد می‌گوید:«اگر استارتاپی در حوزه ادبی و هنری فعالیت دارد، مالکیت فکری آن به حوزه های ادبی و هنری برمی‌گردد و شامل قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان مصوب سال 1348 می‌شود. اگر فعالیت در زمینه صنعتی باشد، قانون ثبت علائم صنعتی و تجاری، مصوب سال 1310 که آخرین اصلاحات آن در سال 1386 انجام شد، شامل حال آنها می‌شود. همچنین استارتاپ‌هایی که در حوزه نرم افزار کار می‌کنند قانون حمایت از پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای مصوب سال 1379 و استارتاپ‌های تجارت الکترونیکی، قانون فعالیت تجارت الکترونیکی مصوب سال 1382 شامل آنها خواهد شد.»

 

استارتاپ‌هایی که در زمینه کسب و کارهای الکترونیک فعالیت می‌کنند، علاوه بر قانون تجارت الکترونیک که جنبه‌های حمایت از مالکیت فکری دارد، در مواردی هم  از خود قوانین مادر که برای حمایت از مولفان و مصنفان است، بهره می‌برند. مالکیت فکری موضوعی تخصصی است و زمانیکه وارد بسترهای فضای مجازی می‌شود، تخصصی‌تر می‌شود.

سوالی که در اینجا مطرح است، نحوه حمایت مالکیت فکری از استارتاپ‌هاست. قناد در این باره توضیح می‌دهد:«اگر استارتاپ ها از حمایت مالکیت فکری بهره مند شوند، سایر استارتاپ‌ها نمی‌توانند از علامت آنها و نرم افزاری که طراحی کرده‌اند استفاده کنند. همچنین اگر ایده خلاق داشته باشند و آن را عملیاتی کرده باشند، مالکیت معنوی ایده و خلاقیت برای آنهاست و اگر کسی بخواهد از آن ایده کپی برداری کند باید حقی را به آنها بپردازد. متاسفانه بسیاری از افراد اختراع خود را ثبت نکرده‌اند. ضمن آنکه ایده باید به محصول و اختراع برسد تا ثبت شود و مورد حمایت قرار گیرد.»

در ایران فضای استارتاپی جوان است و قوانین جدیدی در این حوزه تصویب شده است، منتها صاحبان استارتاپ‌ها از این قوانین بی‌خبرند و تنها به چند مرحله ثبت قانونی شرکت، استارتاپ و علامت تجاری اکتفا می‌کنند غافل از آنکه قوانین بسیاری دارند که با استفاده از آنها می‌توانند حقوق مالکیت فکری خود را هم محفوظ نگه دارند.