نقش استارت‌آپ‌های خدماتی در رشد اقتصادی (قسمت دوم)

بهره‌وری، شاخصی اقتصادی است که میزان خروجی به ورودی را اندازه می‌گیرد. بالا بودن بهره‌وری یکی از عواملی است که نشان می‌دهد بخش خدمات اقتصاد سلامت است.

نوپانا: اهمیت بخش خدمات در اقتصاد و همبستگی میان بخش خدمات و توسعه‌ اقتصاد کشور یکی از مهم‌ترین مباحثی است که اقتصاددانان بر آن تأکید دارند. بر همین اساس هم بسیاری از اقتصاددانان وزن اصلی توسعه در کشورهای توسعه‌یافته را به بخش خدمات نسبت می‌دهند. در این میان سؤالاتی مطرح است که پاسخ به آن‌ها می‌تواند رویکرد درست را در این حوزه مشخص کند. قسمت دوم:

یکی از مهم‌ترین عواملی که به توسعه بخش خدمات می‌انجامد توجه به بهره‌وری و چگونگی افزایش آن است؛ اما قبل از هر چیز باید بدانیم که بهره‌وری چیست؟

تعریفی از بهره‌وری و نقش آن در بهبود اقتصاد

به گزارش نوپانا، بهره‌وری شاخصی اقتصادی است، که میزان خروجی به ورودی را اندازه می‌گیرد. ورودی معمولاً میزان هزینه نیروی تولید و سرمایه مصرف‌شده و خروجی درآمدهای ناخالص ناشی از فعالیت اقتصادی است. طبیعتاً هر چه این شاخص بالاتر باشد، بهره‌وری واحد اقتصادی یا فعالیت اقتصادی بالاتر است. بالا بودن بهره‌وری یکی از عواملی است که نشان می‌دهد بخش خدمات اقتصاد سلامت است. بهبود بهره‌وری از توسعه تکنولوژی نشأت می‌گیرد. این توسعه معمولاً در حوزه اینترنت، فناوری اطلاعات، زنجیره تأمین و لجستیگ قرار دارد.

کسب‌وکارهای نوپایی همچون اوبر (Uber) و آمازون (Amazon) در آمریکا، علاوه بر ایجاد ارزش‌ افزوده برای اقتصاد به اشتغال‌زایی نیز کمک فراوانی کرده‌اند. حتی اگر به نقش بهره‌وری بخواهیم نگاهی داشته باشیم، شاید یکی از ملموس‌ترین مکان‌ها بهشت‌زهرای شهر تهران است که با کمی دقت در فرآیندی که سال‌ها پیش طی می‌شد و تعداد زیادی افراد درگیر فرآیند خاک‌سپاری می‌شدند می‌توان امروز به‌خوبی نقش تکنولوژی و افزایش بهره‌وری را در آسایش بیشتر افراد و بازماندگان متوفی دید. فرآیندی که با افزایش بهره‌وری و حذف زوائد کار توانسته مدیریتی خوب و بهینه ایجاد کند.

مراجع مختلف اقتصادی یکی از راه‌های پراهمیت در افزایش بهره‌وری شرکت‌ها را، بهره‌گیری از تکنولوژی می‌دانند تا به‌سبب آن حجم کار بیشتری در زمان کمتری انجام پذیرد و نسل بعدی شرکت‌های موفق و سودده را شرکت‌هایی می‌دانند که می‌توانند به‌خوبی از تکنولوژی در پیشبرد اهدافشان بهره گیرند.

نقش کسب‌وکارهای نوپای خدماتی در توسعه بخش خدمات

تا اینجا دانستیم که نقش بخش خدمات در اقتصاد کشورهای توسعه‌یافته حیاتی است؛ به‌‌گونه‌ای که بیش از ۷۰ درصد اقتصاد این کشورها به بخش خدماتی آن‌ها وابسته است. سؤال اینجاست که چگونه می‌توان پویایی و نشاط این بخش را حفظ کرد؟ همان‌گونه که دیدیم بخش عظیمی از اشتغال در اقتصادهای پساصنعتی درگرو این بخش است و لزوم توجه به آن را بسیار پراهمیت می‌کند. از طرفی هم دیدیم بهره‌وری نقشی اساسی در توسعه این بخش دارد.

اما بهره‌وری چگونه افزایش می‌یابد؟ بهره‌وری نسبتی است حاصل از خروجی بر ورودی که درآمدها خروجی و هزینه‌ها ورودی را شامل می‌شوند. اگر بتوانیم به هر نحوی درآمدها را افزایش داده یا هزینه‌ها را کاهش دهیم، می‌توانیم به افزایش بهره‌وری کمک کنیم. معمولاً با ایجاد ارزش از طریق معرفی خدمتی که پیش‌ از این نمونه‌اش در بازار نبوده یا ارائه متفاوتی از یک خدمت با سیاست‌های اثربخش، می‌توانیم به افزایش درآمدها برسیم. به‌طور مثال تکنولوژی این امکان را به وجود آورده که اصطلاحاً آموزش دموکراتیزه شود و فارغ از این‌که شما در چه نقطه‌ای از دنیا حضور داشته باشید امکان استفاده از برترین مطالب آموزشی را کسب کنید. به‌عنوان‌ مثال سایت فرانش از طریق آموزش نوین از راه دور امکانی را فراهم کرده است که مخاطبان، موضوعات عمومی و تخصصی را فارغ از محل سکونت خود آموزش‌ دیده و این امکان را برای همه و در هر شرایطی فراهم آورده است.

صنایع خدماتی مرتبط با اطلاعات که صنعت آموزش نیز زیرمجموعه آن قرار می‌گیرد بخش بزرگی از اقتصادهای توسعه‌یافته را شامل می‌شود؛ مثلاً در کشور استرالیا نزدیک به ۵۰ درصد شرکت‌های بخش خصوصی در این بخش فعال‌ هستند و به‌ هیچ‌وجه نباید از حضور فعال در آن غفلت کرد؛ اما نکته‌ای که در این میان وجود دارد این است که مجموعه‌های سنتی یا شرکت‌های قدیمی معمولاً به دلیل تمایل به عدم‌ تغییر بالای سال‌ها فعالیت و رخوتِ حاصل از آن، کمتر اقدام به ترک ناحیه امن خود و توسعه تکنولوژی‌های نوین می‌کنند. در این فضاست که لزوم حمایت از کسب‌وکارهای نوپا، به‌‌ویژه آن دسته که بر پایه تکنولوژی‌های نوین و اینترنت فعال‌اند بیش‌از پیش حس می‌شود تا در این برهه حساس از کشورهای پیش‌رو در این حوزه عقب نمانیم.

دسته دیگر فعالیت‌ها، فعالیت‌هایی است که از طریق کاهش هزینه‌ها به ایجاد بهره‌وری کمک می‌کنند. خدمت نهایی که به دست مشتری می‌رسد یکسان است اما با هزینه‌های کمتر و از طریق سیاست‌های کارا به دست مشتری می‌رسد. بسیاری از استارتاپ‌های فعال در حوزه تجارت الکترونیک، بهره‌وری را هم از طریق اعمال سیاست‌های اثربخش و هم از طریق سیاست‌های کارا افزایش می‌دهند. به‌عنوان نمونه سایت دیجی‌کالا با ایجاد امکان خرید الکترونیکی باعث صرفه‌جویی در هزینه و کاهش هزینه مشتری می‌شود (سیاست‌های کارا) و تجربه نوینی از خدمت از طریق ارائه طیف گسترده‌ای از محصولات با فاصله تنها چند کلیک که پیش‌ از این برای وی وجود نداشته است را به وجود می‌آورد (سیاست‌های اثربخش).

(همچنین بخوانید: نقش استارت‌آپ‌ها در اشتغال‌زایی و اقتصاد مقاومتی)

کسب‌وکارهای بزرگی همچون آمازون در ایالات‌متحده و علی‌بابا در کشور چین ازجمله کسب‌وکارهای موجود در حوزه تجارت الکترونیک هستند که سهم بالایی از بازار خرده‌فروشی این کشورها را از این طریق از آن خود کرده‌اند. طبق گزارش سال ۲۰۱۲ موسسه دیده‌بانی کارآفرینی جهانی (Global Entrepreneurship Monitor)، یک سوم دینامیک مرتبط با رشد اقتصادی به دینامیک فضای کسب‌وکارهای نوپا و کارآفرینی در این فضا بازمی‌گردد. هم‌چنین این فضا با تزریق روحیه نوآوری و تحقیق در جامعه و معرفی ارزش‌های فعالیت‌های مفید در اقتصاد به رشد جامعه یاری می‌رساند. تمامی این موارد نشان می‌دهد برای توسعه بخش خدمات و متعاقب آن توسعه اقتصاد یک کشور، حمایت از کسب‌وکارهای نوپا به‌خصوص کسب‌وکارهای نوپای مبتنی بر تکنولوژی ضروری است.

فرصتی استثنایی برای ایران

آمارها نشان می‌دهد بیش از ۵۴ درصد کاربران اینترنت در خاورمیانه (با تعداد ۵۷میلیون نفر) از کشور ایران هستند. این بدان معنی است که کاربران ایرانی به‌ تنهایی بیش‌تر از مجموع تمام کاربران اینترنت کشورهایی همچون عربستان، عراق، بحرین، عمان و ... به اینترنت دسترسی دارند. این آمار از آن‌ جهت استثنایی است که توسعه بخش خدمات در گرو توسعه تکنولوژی است و میزان دسترسی به اینترنت یکی از شاخص‌های اصلی این توسعه است.

البته این فرصت در گرو حمایت از بخش خصوصی و متولیان کارآفرینی بخش خصوصی است. سیاست‌های دولت و اقدامات حمایت‌گرانه آن نقشی جدی در توفیق یا عدم توفیق استفاده از این فرصت استثنایی دارد. از هر جهت بهتر است که بازار بزرگ ایران توسط شرکت‌های داخلی و شرکت‌هایی که از متخصصان ایرانی بهره می‌برند تأمین شود و تأخیر تشکیل این شرکت‌ها خطر ورود شرکت‌های بین‌المللی را دارد. اتفاقی که در کشورهایی همچون هند و امارات با ورود شرکت‌های آمریکایی و چینی اتفاق افتاده است و ما هرگز نباید فرصت در دسترس را از دست دهیم. اکنون با علم به نقش حیاتی بخش خدمات در اقتصاد کشورها و فرصت‌های بی‌نظیری که در کشور وجود دارد، امید می‌رود که بیش‌ از پیش از فضای کارآفرینی و کسب‌وکارهای نوپا، به‌خصوص کسب‌وکارهای حوزه خدمات حمایت شود.

قسمت پیشین:

قسمت اول