شرکت دانش‌بنیان چیست؟

آشنایی با اهداف، انواع و زمینه‌های فعالیت شرکت دانش‌بنیان

نوپانا به نقل از زومیت: شرکت‌های دانش‌بنیان (Knowledge-based Companies) به شرکت‌هایی گفته می‌شود که بر پایه دانش و تحقق اهداف علمی و اقتصادی شکل می‌گیرند. این شرکت‌ها مؤسسات خصوصی یا تعاونی هستند که در راستای گسترش اختراع و نوآوری و در حوزه فناوری‌های برتر به ویژه در تولید نرم‌افزار مربوط تشکیل می‌شوند. موضوع کلی فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان، تجاری‌سازی یافته‌های ‌پژوهشی و افزایش درآمدهای اختصاصی دانشگاه‌ها و واحدهای ‌پژوهشی است. در ادامه این مقاله، بیشتر به معرفی اهداف این نوع شرکت‌ها می‌پردازیم. همچنین شرایط پژوهشی شدن یک شرکت و مزایای آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

اهداف شرکت‌های دانش‌بنیان

ـ هدف از راه‌اندازی شرکت‌های دانش‌بنیان عبارت است از:

ـ جذب و تبدیل کردن ایده‌ها به محصول و مشاغل پایدار.

ـ تجاری‌سازی علم و دانش.

ـ تجاری‌سازی یافته‌های تحقیقاتی و پژوهشی.

ـ توانمندسازی دانش‌آموختگان برای ورود به فضای کسب‌و‌کار.

ـ حمایت، هدایت و سمت دهی نوآوری‌ها و توليد کردن فناوری‌های برتر.

ـ به‌کارگیری توانمندی‌های دانشگا‌ه‌ها و واحدهای پژوهشی در جامعه.

ـ ترغیب متخصصان، نوآوران، مخترعان، اعضای هيئت علمی دانشگا‌ه‌ها و واحدهای پژوهشی.

ـ رفع نیازهای جامعه و ترویج فرهنگ تجاری‌سازی در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی.

ـ تشویق بنگاه‌های اقتصادی و دستگاه‌های اجرایی به بهره‌گیری از یافته‌های پژوهشی و فناوری‌های شکل‌یافته در مراکز پژوهشی.

ـ ارتقاء فرهنگ کارآفرینی.

ـ انواع شرکت‌های دانش‌بنیان.

شرکت‌های دانش‌بنیان از نظر نوع مالکیت به دو دسته زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:

۱- شرکت‌هایی که تنها اعضای هيئت علمی مالک آن هستند:

اگر سهام دانشگاه کمتر از ۵۰ درصد باشد، شرکت دانش‌بنیان یک شرکت خصوصی محسوب می‌شود و باید تابع قانون تجارت باشد و همچنین در اداره‌ ثبت شرکت‌ها ثبت شود.

۲- شرکت‌هایی که دانشگاه‌ها نیز در آن مالکیت دارند:

اگر سهام دانشگاه ۵۰ درصد یا بیشتر باشد، شرکت دانش‌بنیان یک شرکت دولتی محسوب می‌شود.

زمینه‌های فعالیت شرکت دانش‌بنیان

فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان را می‌توان در دسته‌بندی‌های زیر خلاصه کرد:

ـ انجام پژوهش‌های کاربردی و توسعه‌ای.

ـ ارائه‌ خدمات تخصصی، مشاوره‌ای، علمی، تحقیقاتی و فنی.

ـ تولید محصولات با استفاده از فناوری نوین.

ـ نظارت بر پروژه‌های پژوهشی، اجرایی و مشاوره‌ای.

ـ ارائه‌ خدمات توسعه‌ کارآفرینی.

ـ ارائه‌ خدمات توسعه‌ محصول جدید.

ـ تشخیص فرصت‌های کارآفرینی.

ـ انجام خدمات توسعه‌ فناوری.

ـ خدمات ورود کسب‌و‌کارها به بازار بین‌المللی و جهانی کردن آن‌ها.

ـ اجرای طرح‌های توسعه‌ی کارآفرینی در سطح ملی، منطقه‌ای و محلی.

شرایط شرکت‌های متقاضی برای دانش‌بنیان شدن

شاخص شرکت‌های دانش‌بنیان به دو دسته عمومی و اختصاصی تقسیم‌بندی می‌شود. شرکت‌های متقاضی باید علاوه بر شاخص‌های عمومی، شرایط مشخص‌شده در یکی از سه شاخه‌ اختصاصی را نیز دارا باشند.

شاخص‌های عمومی شرکت‌های دانش‌بنیان

۱- حداقل دو سوم اعضای هیئت مدیره‌ شرکت، حداقل دو مورد از شرایط زیر را داشته باشند:

دارای مدرک تحصیلی حداقل کارشناسی باشند.

دارای حداقل ۳ سال سابقه‌ فعالیت کاری یا علمی در حوزه‌ مرتبط با فعالیت شرکت باشند، یا دارای سابقه‌ مدیریتی باشند.

حداقل یک اختراع ثبت‌شده‌ و ارزیابی‌شده‌ داخلی یا بین‌المللی در حوزه‌ فعالیت شرکت داشته باشند.

۲- نیمی از درآمد ناشی از فروش محصولات و خدمات دانش‌بنیان از طریق قرارداد باشد. (به جز شرکت‌هایی که در مرحله‌ تجاری‌سازی اولین کالای دانش‌بنیان هستند.)

۳- سابقه‌ بیمه‌ پرداختی برای حداقل سه نفر از کارکنان تمام‌وقت به مدت حداقل ۶ ماه.

۴- عدم سوءسابقه و عدم تکرار تخلف در صورت وجود تعهد.

شاخص‌های اختصاصی شرکت‌های دانش‌بنیان

شاخص‌های اختصاصی به سه دسته تقسیم‌بندی می‌شوند. شرکت‌های متقاضی باید کلیه‌ شرایط یکی از دسته‌بندی‌ها را داشته باشند.

۱- دسته اول: شرکت‌های تولیدی محصولات دانش‌بنیان

تولیدکننده کالاهای دانش‌بنیان (مطابق فهرست مصوب که می‌توانید در سایت دانش‌بنیان مشاهده کنید.)

ـ نهادینه‌سازی و بومی‌سازی دانش فنی از طریق تحقیق و توسعه.

ـ دارای گواهی‌نامه‌ انطباق استاندارد یا تأییدیه‌ معتبر.

ـ نسبت نیروی انسانی تمام‌وقت دارای مدرک کارشناسی و بالاتر در بخش‌های غیر پشتیبانی به کل کارمندان تمام‌وقت حداقل ۳۰ درصد باشد.

ـ حداقل ۷ درصد فروش سالیانه‌ شرکت خرج هزینه‌ تحقیق و توسعه شود.

ـ هر دو سال یک‌بار کالای دانش‌بنیان جدید ارائه شود یا نسبت به ارتقاء آن‌ها اقدام شود.

۲- دسته‌ ‌دوم: شرکت‌های تحقیق و توسعه و خدمات مهندسی

ـ فعالیت‌های تحقیق و توسعه و خدمات مهندسی در ارتباط با یکی از کالاهای دانش‌بنیان انجام شود.

ـ نسبت نیروی انسانی تمام‌وقت دارای مدرک کارشناسی و بالاتر در بخش‌های غیر پشتیبانی به کل کارمندان تمام‌وقت حداقل ۵۰ درصد باشد.

ـ شرکت باید در یک سال گذشته حداقل یک کالا یا خدمت جدید یا بهبودیافته داشته باشد.

ـ تولید شرکت حداکثر در حد تولید نمونه‌ی آزمایشی یا پایلوت باشد.

۳- دسته‌ سوم: شرکت‌های خدمات تخصصی دانش‌بنیان.

نوع خدمت این شرکت‌ها باید با فهرست مصوب مطابقت داشته باشد.

نسبت نیروی انسانی تمام‌وقت دارای مدرک کارشناسی و بالاتر در بخش‌های غیر پشتیبانی به کل کارمندان تمام‌وقت حداقل ۵۰ درصد باشد.

حداقل هفت درصد فروش سالیانه‌ شرکت خرج هزینه‌ تحقیق و توسعه‌ مرتبط با خدمات تخصصی دانش‌بنیان شود.

حداقل میزان درآمد ثابت سالیانه شرکت برابر با یک میلیارد ریال به قیمت ثابت سال ۹۱ باشد.

شرکت‌های دانش‌بنیان نوپا

شرکت‌هایی که سابقه‌ کاری چندانی ندارند و نوپا هستند باید تمامی شرایط زیر را دارا باشند:

ـ تولیدکننده یا دارای برنامه طراحی و تولید کالای دانش‌بنیان مورد تأیید مرکز رشد یا پارک علم و فناوری مربوط یا ستاد فناوری راهبردی مربوط باشد.

ـ نهادینه‌سازی و بومی‌سازی دانش فنی از طریق تحقیق و توسعه انجام شود.

ـ عملکرد تحقیق و توسعه داشته باشند.

ـ شرکت باید دو نفر نیروی انسانی تمام‌وقت داشته باشد.

ـ حداقل یک سال باید از تاریخ ثبت شرکت گذشته باشد.

ـ عدم سوءسابقه و عدم تکرار تخلف در صورت وجود تعهد.

ـ دو سوم اعضای هیئت مدیره دارای حداقل دو مورد از شرایط زیر باشند:

ـ مدرک تحصیلی حداقل کارشناسی.

ـ حداقل سه سال سابقه‌ کاری یا علمی مرتبط با فعالیت شرکت یا سابقه‌ مدیریتی.

ـ حداقل یک اختراع تأییدشده.

چگونگی ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان

دانشگاه‌ها و واحدهای پژوهشی بعد از تصويب امكان تأسيس شركت‌های دانش بنيان در آيين‌نامه‌ مالی و معاملاتی خود در هيئت امنا، می‌توانند شرکت دانش‌بنیان خود را تشکیل دهند. هر شركت دانش‌بنيان به پيشنهاد تعدادی از اعضای هيئت علمی و تصويب دانشگاه يا واحد پژوهشی به اعضای هيئت علمی پيشنهاد می‌شود.

دانشگاه‌ها و واحدهای پژوهشی به صورت‌های زير می‌توانند در شركت‌های دانش بنيان سهام‌دار باشند:

ـ حداقل پنج درصد از سهام شركت دانش بنيان به جهت اعتبار دانشگاه يا واحد پژوهشی، به نام دانشگاه يا واحد پژوهشی می‌شود.

ـ بخشی از سهام شرکت با توافق سهام‌داران به نام دانشگاه یا واحد پژوهشی می‌شود.

ـ به دلیل سرمایه‌گذاری مستقیم دانشگاه، بخشی از سهام شرکت دانش‌بنیان متناسب با میزان سرمایه‌گذاری به نام دانشگاه می‌شود.

ـ به دلیل خدمات دیگری که دانشگاه به شرکت دانش‌بنیان می‌دهد، بخشی از سهام متناسب با میزان خدمات به نام دانشگاه می‌شود.

ـ اگر شرکت دانش‌بنیان دولتی باشد، حداقل ۵۰ درصد سهام بدون نیاز به ارائه‌ هیچ خدماتی به نام دانشگاه یا واحد پژوهشی است.

ـ هر دانشگاه می‌تواند در سال نخست یک شرکت مادر تخصصی راه‌اندازی کند.

ـ ایجاد شرکت دانش‌بنیان با همکاری شهرداری‌ها یا مشارکت دانشگاه‌های منطقه در اولویت است.

تبصره‌ ۱: شرکت دانش‌بنیان مستقل از تشکیلات دانشگاه اداره می‌شود و دانشگاه به میزان سهام خود در مدیریت، سود و زیان آن شریک است.

تبصره‌ ۲: سازمان‌های حقوقی (خصوص یا دولتی) متناسب با میزان سرمایه‌گذاری خود می‌توانند سهام شرکت را خریداری کنند.

تبصره‌ ۳: رئیس و معاون‌های دانشگاه و واحد پژوهشی می‌توانند سهام‌دار شرکت دانش‌بنیان شوند، اما نمی‌توانند هیئت مدیره یا مدیرعامل شرکت باشند.

تبصره‌ ۴: در شرکت‌های دانش‌بنیان خصوصی، اعضای هيئت علمی دانشگاه‌ها و واحدهای پژوهشی متناسب با میزان وقت گذاری، سهام‌دار شرکت می‌شوند.

تبصره‌ ۵: در شرکت‌های دانش‌بنیان خصوصی، افراد حقیقی داخل یا خارج دانشگاه می‌تواند طبق شرایط دانشگاه صاحب بخشی از سهام شوند.

تبصره ۶: در شرکت‌های دانش‌بنیانی که اعضای هیئت علمی صد درصد مالکیت را دارند، نیازی به تصویب دانشگاه نیست. احراز عضویت علمی متقاضیان شرکت کافی است.

حمایت‌ها و تسهیلات شرکت‌های دانش‌بنیان

ـ معافیت از پرداخت مالیات، عوارض، حقوق گمرکی، سود بازرگانی و عوارض صادراتی به مدت ۱۵ سال.

ـ تأمین تمام یا بخشی از هزینه‌ تولید، عرضه یا به‌کارگیری نوآوری و فناوری با ارائه‌ تسهیلات کم‌بهره یا بدون بهره بلندمدت و کوتاه‌مدت.

ـ اولویت استقرار واحدهای پژوهشی، فناوری و مهندسی و توليدی شرکت‌های دانش‌بنیان در محل پارک علم و فناوری، مراکز رشد، مناطق ویژه‌ اقتصادی یا مناطق ویژه‌ علم و فناوری.

ـ اولویت واگذاری تمام یا بخشی از سهام مراکز و مؤسسات پژوهشی دولتی قابل واگذاری بر اساس قانون.

ـ ایجاد پوشش بیمه‌ مناسب برای کاهش خطرپذیری محصولات دستاوردهای دانش، نوآوری و فناوری در تمام مراحل تولید، عرضه و به‌کارگیری.

(همچنین بخوانید: تحولات حوزه فناوری و دانش‌بنیان از افتخارات کشور است)