گره مشکلات استارت‌آپ‌ها با پرداخت وام گشوده نمی‌شود

با وجود مشکلات و چالش‌های مالی در قدم‌های اول برای هر استارت‌آپی، پرداخت وام به آنها راه‌ حل مناسبی نیست.

نوپانا به نقل از مؤسسه فرهنگی-مطبوعاتی ایران: سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رئیس جمهور گفت: «سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان باید به صورت معرفی به بورس باشد، چرا که محیط کسب‌وکار دانش‌بنیان وام نیاز ندارد، بلکه باید در بازار سرمایه رشد کند. دیگر دوران خرید و فروش سهام سیمان، فولاد و پتروشیمی گذشته است فعالان بازار سرمایه روی استارت‌آپ‌ها سرمایه‌گذاری کنند که سالی هزار درصد رشد می‌کنند.»

ولی آیا زمینه سرمایه‌گذاری در استارت‌آ‌پ‌های حوزه IT فراهم است؟ مشکلات پیش‌روی سرمایه‌گذاران در عرصه استارت‌آپ‌های IT چیست؟ و برای اینکه سرمایه‌گذاران سرمایه‌های خود را وارد این عرصه کنند چه باید کرد؟ فعالان استارت‌آپ‌ها و سرمایه‌گذاران در این عرصه، در ادامه به این سوالات پاسخ داده‌اند.

نبود حمایت مالی از سوی بانک‌ها

باقر بحری یکی از فعالان در زمینه شتاب‌دهنده‌های استارت‌آپ‌های آی.تی درباره گفته معاون علمی و فناوری رئیس جمهور گفت: «دکتر ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس جمهور، به مطلب درستی اشاره کرده‌اند. مشکل استارت‌آپ‌ها با دادن وام حل نمی‌شود، چون استارت‌آپ‌ها در ابتدای کار از عهده دخل و خرج خود بر نمی‌آیند، بنابراین نمی‌توانند وام را به‌موقع بازپرداخت کنند، پس پدیده‌ای به نام وام نمی‌تواند برای این بخش مفید باشد. در این میان باید وام را به کسی پرداخت کرد که از استارت‌آپ‌ها حمایت می‌کند و ضمن پاسخگو بودن می‌تواند مبلغ دریافتی را بازپرداخت کرده و کار استارت‌آپ‌ها را تسهیل کند. وام را باید به بخشی پرداخت کرد که بتواند بیشتر در عرصه سرمایه‌گذاری ورود کند.»

این فعال در عرصه شتاب‌دهنده‌ها، با بیان اینکه سرمایه‌گذاران برای ورود به سرمایه‌گذاری در بخش استارت‌آپ‌ها با مشکلاتی مختلفی روبه‌رو هستند، افزود: «اگر دولت‌ خواهان این است که سرمایه‌گذار بخش خصوصی به عرصه سرمایه‌گذاری در بخش استارت‌آ‌پ‌ها وارد شود، باید مشکلات پیش روی این بخش را بردارد که یکی از این مشکلات، نبود بیمه سرمایه‌گذاری در کشور است. از سوی دیگر بانک‌ها دیگر نقش حمایت‌کننده مالی را بر عهده ندارند، بلکه به جای حمایت از سرمایه‌گذارها، خود در این بخش سرمایه‌گذار و به اصطلاح شتاب‌دهنده (Startup accelerator) شده‌اند. به عبارتی اکنون بسیاری از بانک‌های کشور به جای بانکداری، بنگاه‌داری می‌کنند. اگر دولت‌ خواهان ورود سرمایه‌گذاران به بخش استارت‌آپ‌ها است باید مشکل حمایتی از سوی بانک‌ها را حل کند.

(همچنین بخوانید: تأمین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان از طریق بورس)

او در ادامه افزود: «چند سالی است که جریان سرمایه‌گذاری روی استارت‌آپ‌ها نیز به کشور ما رسیده است و به نظرم در همین چند سال به آهستگی در حال یافتن جایگاه خود است و به مرور مکانیسم‌ها و قوانین و مقررات خود را پیدا می‌کند. باید گفت هنوز در بخش استارت‌آپ‌ها سرمایه‌گذار و صاحب ایده به یک تعادل نرسیده‌اند، چرا که ایده‌های استارت‌آپ‌ها پخته نیست و فکر می‌کنند که می‌توان روی هر ایده‌ای سرمایه‌گذاری کرد. از سوی دیگر نیز برای سرمایه‌گذاران خیلی سخت است که به یک ایده، پولی پرداخت کنند، چون مانند زمین، ملک و... فیزیکی و قابل لمس نیست و هنوز نگاه سنتی در بخش سرمایه‌گذاری کشور حاکم است. از این‌رو شکافی بین این دو بخش وجود دارد. به عبارتی دیگر از یک سو استارت‌آپ‌ها خواهان صرف میلیاردها تومان سرمایه‌گذاری هستند، اما از سوی دیگر سرمایه‌گذارها نیز به دنبال بازگشت سرمایه خود به روش‌های قدیمی هستند و نزدیک کردن این دو به هم زمان‌بر است.»

فرار شرکت‌های دانش بنیان به جای فرار مغزها

مصطفی نقی‌پورفر، یکی دیگر از شتاب‌دهنده‌های فعال در عرصه آی.تی نیز گفت: «دولت اگر وامی پرداخت می‌کند باید به شرکت‌های دانش‌بنیان صنعتی و بزرگ پرداخت کند، چرا که قدرت سرمایه‌گذاری دارند، البته درست است که نباید به استارت‌آپ‌ها وام پرداخت کنند ولی باید وام‌های بلاعوض به استارت‌آپ‌ها بپردازند تا بتوانند تلاش کنند تا کارشان به سوددهی برسد.

نقی‌پورفر افزود: «مشکلی که در بخش سرمایه‌گذاری استارت‌آپ‌ها وجود دارد این است که ساز و کار درستی در قانون تجارت وجود ندارد تا وقتی مشکلی پیش آمد، سرمایه‌گذاران دچار زیان‌های مالی نشوند. اکنون کم‌وبیش روی استارت‌آپ‌های عرصه‌ آی‌تی سرمایه‌گذاری می‌شود، ولی ممکن است در آینده با مشکلات جدی مواجه شوند. همان‌طور که همه می‌دانند سرمایه‌گذاری در بخش‌های دانش‌بنیان بسیار خطرپذیر است و  شاید سرمایه برنگردد. از سوی دیگر نظام مالیاتی کشور این بحث مطرح‌ شده را قبول نمی‌کند و مالیات‌های سنگینی باید پرداخت کرد، از این‌رو سرمایه‌گذاران با مشکلات جدی مواجه می‌شوند.»

این فعال در عرصه شتاب‌دهنده‌ها گفت: «باید فضای حضور سرمایه‌گذاران را در کسب‌وکارهای نوین باز کنیم و به نوعی مالیات و قوانین تجارت را تسهیل کرد، چون اگر این اتفاق رخ دهد به صورت طبیعی سرمایه‌گذاری در بخش استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهای نو به‌خصوص در عرصه آی‌تی شکل می‌گیرد و در عین حال اگر زمینه‌های سرمایه‌گذاری روی استارت‌آپ‌ها در کشور تسهیل نشود، همان‌طور که زمانی فرار مغزها در کشور اتفاق افتاد، با فرار شرکت‌های دانش‌بنیان مواجه خواهیم شد.»

نقی‌پور در ادامه برای برون‌رفت از این مشکل گفت: «در درجه اول همه باید کمک کنند فضای کسب‌و‌کار بیشتر از قبل باز شود و مهم‌تر اینکه قوانین را تسهیل کنند تا سرمایه‌های خوابیده کشور به این سمت‌وسو حرکت کنند. همه می‌دانند نقدینگی در کشور زیاد است و رکورد نقدینگی در بخش غیردولتی داریم. اگر قوانین درباره مشوق‌های مالی برای سرمایه‌گذار تسهیل نشود نقدینگی در همان فضای سابق باقی می‌ماند و در بخش‌های مسکن، ملک، سکه و ارز و... جابه‌جا می‌شود و رونق اقتصادی در داخل کشور روی نخواهد داد.»

(همچنین بخوانید: اقتصاد دانش‌بنیان، اقتصاد بدون وزن است)

ایده خوب، عامل جذب سرمایه‌گذار

مهدی سجادی، یکی از مدیران استارت‌آپ‌ها که با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حال انجام کار خود است، با بیان اینکه پرداخت وام مستقیم به استارت‌آپ‌ها خوب نیست و به جای بهبود بیشتر اوضاع کار آنها را خراب می‌کند، گفت: «سرمایه‌گذاری روی استارت‌آپ‌ها اکنون نسبت به قبل بیشتر شده ولی موضوع این است نه تنها ایده خوب و پخته وجود ندارد، بلکه تیم اجرایی خوب نیز کم است. به‌عبارتی افرادی که پای کار بایستند تا به نتیجه برسد کم هستند. اگر تیم خوب اجرایی پشت یک ایده خوب باشد، سرمایه‌گذار هم به این عرصه ورود می‌کند، هنوز نیروهای انسانی به‌ دنبال کارهای دولتی هستند، بنابراین وقتی برای به ثمر رسیدن یک ایده نمی‌گذارند.»

سجادی افزود: «به نظرم اکنون سرمایه‌گذارها در حال اعتمادکردن به بخش استارت‌آپ‌ها به‌خصوص در بخش آی‌تی هستند و دلیل آن به دلیل موجی است که در جهان در این بخش به راه افتاده و به کشور ما نیز رسیده است. از سوی دیگر مواردی مانند سرمایه‌گذاری روی تاکسی‌های آنلاین موفق عمل کرده و موجب شده است سرمایه‌گذاران این بخش را بیشتر شناخته و کم‌کم به این بستر ورود کنند.»

نوید بهرنگی یکی دیگر از مدیران استارت‌آپ در فضای مجازی نیز گفت: «معمولاً استارت‌آپ‌هایی که به آنها وام پرداخت می‌کنند دچار ورشکستگی می‌شوند، چراکه استارت‌آپ‌ها بین ۶ ماه تا یک سال در کل درآمدی ندارند که بتوانند وام را بازپرداخت کنند، از این‌رو درصد ورشکستگی آنها بالا می‌رود. از سوی دیگر صاحبان استارت‌آپ‌ها نیز سرمایه خطرپذیر ندارند. آنها مگر چقدر سرمایه و پس‌انداز دارند که هم بتوانند زندگی و هم در کار خود سرمایه‌گذاری کنند؟ اگر هم داشته باشند تنها بخشی از آن را می‌توانند وارد کار کنند.»

این فعال در بخش برگزاری کنفرانس‌ها و همایش‌های آنلاین افزود: «ولی باید گفت که بهترین راه، همان سرمایه‌گذاری بخش خصوصی روی ایده‌های خوب استارت‌آپ‌ها به‌خصوص در حوزه آی‌تی است. به نظرم اگر کسی ایده خوب و تیم اجرایی خوبی داشته باشد، می‌تواند سرمایه‌گذار جذب کند. در عین حال، توجه به این نکته ضروری است که سرمایه‌گذار دنبال خیرات‌ کردن نیست چون می‌خواهد سود کسب کند و سرمایه‌اش برگردد ولی چون سرمایه استارت‌آپی ۵ سال بعد برمی‌گردد و پروسه طولانی است از این‌ رو رغبت به سرمایه‌گذاری کمتر است، بر این اساس سعی می‌کنند وارد کارهایی شوند که زودتر سرمایه آنها برگردد.»

(همچنین بخوانید: موانع بانکی تامین مالی استارت‌آپ‌ها)