رقابت تنگاتنگ فروشگاه‌های آنلاین داخلی و بین‌المللی

مختصری از فعالیت فروشگاه‌های آنلاین و سایت‌های پربازدید کشورهای همسایه در قیاس با ایران

نوپانا: رقابت استارت‌آپ‌ها تمام جهان را فرا گرفته، قدرتمندترها به دنبال بلعیدن کوچک‌ترها و بزرگتر شدن هستند. هم‌زمان این کسب و کارهای نوپا تبدیل به امید بسیاری از اقتصاددانان برای بهبود اوضاع اقتصاد داخلی و بین‌المللی شده‌ و به‌این‌ترتیب این عرصه به محل رقابت حریفان داخلی و خارجی بدل شده است. 

ایجاد تعادل میان فعالان استارت‌آپی داخلی و خارجی در یک کشور یکی از کلیدهای موفقیت اقتصاد است. اینکه فضا برای فعالیت استارت‌آپ‌های داخلی گشوده باشد و هم‌زمان شرکت‌های بین‌المللی بتوانند وارد این گود رقابت شوند، پیشرفت را مهمان اوضاع اقتصادی به ویژه در حوزه اشتغال و تولید می‌کند.
طی سال‌های اخیر یکی از نمونه‌های موفق استارت‌آپ‌ها، فروشگاه‌های آنلاین بوده‌‌اند؛ سایت‌هایی که اندک اندک مرجع توزیع کالاها شده‌اند و هرروز با استقبال بیشتری از سوی مشتریان مواجه می‌شوند.

به گزارش نوپانا، کشورهای منطقه خاورمیانه نیز از این امر مستثنی نیستند. اکنون بیش از 10 سال است که فعالیت استارت‌آپ‌های خرید و فروش آنلاین در این کشورها بسیار گسترده شده است. در این میان، برخی کشورها چون ایران، بازار را در اختیار استارت‌آپ‌های داخلی قرار دادند در حالی که کشورهای دیگری چون امارات این بازار را نیز به عرصه‌ای برای رقابت شرکت‌های داخلی و بین‌المللی تبدیل کرده‌اند.  

در این گزارش فروشگاه‌های آنلاین پربازدید در کشورهای همسایه و هم‌چنین فضای تجارت اینترنتی در این کشورها در مقایسه با ایران، معرفی و به اختصار توضیح داده می‌شوند.

ایران، قدرت بومی منطقه

توسعه فضای استارت‌آپی و به تبع آن فعالیت فروشگاه‌های اینترنتی در جهان درست در زمانی بود که ایران روزبه‌روز تحریم‌های گسترده‌تری را تجربه می‌کرد. تحت همین شرایط، بزرگترین فروشگاه‌های اینترنتی در کشورمان شرکت‌های بومی هستند که اکنون در آستانه توسعه به دیگر کشورها قرار دارند. 

دیجی‌کالا شناخته‌شده‌ترین فروشگاه اینترنتی و بزرگترین آن در ایران است که رتبه اول را در پربازدیدترین فروشگاه‌های اینترنتی ایرانی دارد. این شرکت استارت‌آپی کار خود را از سال ۱۳۸۵ در تهران آغاز کرد و اکنون پس از 10 سال با اختصاص 85 درصد خرید‌های اینترنتی کشور به خود برای بیش از دو هزار تن ایجاد اشتغال کرده است. بر اساس آمار سایت الکسا، این شرکت در میان پربازدیدترین سایت‌ها در ایران رتبه سوم را دارد. اینکه سومین سایت پربازدید ایران، یک فروشگاه اینترنتی است، به خوبی از اقبال فعالیت چنین فروشگاه‌هایی در کشور خبر می‌دهد و این نکته‌ای قابل توجه است. پس از دیجی‌کالا سایت بامیلو، در رتبه بعدی پربازدیدترین فروشگاه اینترنتی ایرانی قرار دارد که در مجموع سایت‌های پربازدید ایرانی با فاصله‌ای بسیار در رتبه ۴۳ جای گرفته است.

(درباره این موضوع بیشتر بخوانید: رقبای منطقه‌ای استارت‌آپ‌های ایرانی را بشناسید)

همسایگان عربی در قبضه آمازون

کویت: این کشور کوچک با داشتن چهار میلیون جمعیت و واحد پولی قدرتمند که ناشی از سرمایه عظیم نفتی آن می‌شود به نظر فضای برابری برای رقابت استارت‌آپ‌های داخلی، منطقه‌ای و خارجی ایجاد کرده است که بتوانند خود را عرضه کرده و هر کدام در رقابتی تنگاتنگ برای حفظ مشتری‌های خود تلاش کنند.

در میان سایت‌های خرید و فروش آنلاین این کشور، آمازون، این غول تجارت آنلاین جهانی، رتبه یک را به خود اختصاص داده است. پس از آن سایت Xcite، به عنوان یک استارت‌آپ داخلی کویتی در رتبه دوم و پس از آن Aliexpress، از قدرتمندان تجارت آنلاین منطقه در رتبه سوم قرار دارد. با توجه به آمار منتشر شده از الکسا، آمازون در میان تمام سایت‌های مورد مراجعه در کویت، اعم از تجاری و غیرتجاری در رتبه یازدهم قرار دارد. بر این اساس می‌توان این چنین برداشت کرد که در قیاس با ایران که سایت دیجی‌کالا، رتبه سوم را در بین سایت‌های پربازدید داشت، گرایش کویتی‌ها به خرید و فروش آنلاین کمتر است.

سایت Xcite نیز با یک پله فاصله درمیان پربازدیدترین سایت‌های کویت رتبه ۱۲ را به خودش اختصاص داده و Aliexpress با فاصله‌ای بسیار زیاد در رتبه ۳۵ قرار دارد. با درنظر گرفتن فاصله اندک آمازون و Xcite می‌توان این چنین تفسیر کرد که آمازون به خوبی توانسته رقیب داخلی خود را به چالش بکشاند و به نوعی آن را مجبور کرده که نزدیکتر به استانداردهای جهانی عمل کند.     

بحرین: پادشاهی بحرین با داشتن حدود یک‌ونیم میلیون جمعیت مانند اکثر کشورهای عرب‌زبان منطقه درهای اقتصاد خود را به روی شرکت‌های بین‌المللی باز گذاشته و فارغ از تمام تاثیرات مثبت و منفی این کار، باعث شده است تا حتی یک سایت خرید و فروش اینترنتی بومی در میان 50 سایت پربازدید این کشور حضور نداشته باشد.

آمازون در بحرین نیز حرف اول را در تجارت آ‌نلاین می‌زند و نخستین سایتی است که اهالی این کشور برای خرید و فروش اینترنتی به آن مراجعه می‌کنند. این در حالی است که بحرین طی سال‌های گذشته با تغییر برخی قوانین تلاش کرده تا به قطب بانکداری منطقه تبدیل شود. پس از آن Ebay رتبه دوم را از آن خود کرده است. 21 سال پیش Ebay در آمریکا پایه‌گذاری شد و اکنون با داشتن حدود 24 میلیارد دلار سرمایه از بزرگترین فعالان عرصه خرید و فروش اینترنتی محسوب می‌شود. اما پس از Ebay یکی دیگر از غول‌های تجارت آنلاین بین‌المللی در میان مردم بحرین پرطرفدار است: Aliexpress از زیرمجموعه‌های کمپانی بزرگ علی‌بابا است که هجده سال پیش در چین پایه‌گذاری شد و اکنون با داشتن زیرمجموعه‌های متعدد در حوزه خدمات اینترنتی و حدود 35 هزار کارمند در سراسر جهان به عنوان یکی از بزرگترین شرکت‌های اینترنتی فعالیت دارد. 

آنچنان که در سایت الکسا آمده، آمازون با وجودی که رتبه اول را در میان سایت‌های خرید و فروش بحرین دارد، با این حال در میان سایت‌های پربازدید این کشور در رتبه ۱۱ قرار گرفته است. Ebay نیز با وجود اینکه دومین سایت خرید و فروش پرطرفدار در این کشور است بیست‌‌ و یکمین سایت پربازدید این کشور و Aliexpress نیز در رتبه بیست و پنجم قرار دارد. با توجه به این آمارها باز هم می‌توان این چنین تحلیل کرد که رونق تجارت اینترنتی در ایران نسبت به این همسایه عرب‌زبان خود نیز به مراتب بیشتر است.

قطر: شبه‌جزیره قطر از جمله کشورهای خاورمیانه محسوب می‌شود که با وجود جمعیت بیش از دو میلیون آن، هنوز سایت‌های خرید و فروش اینترنتی داخلی، به جایگاه مناسب خود نرسیده‌اند.

در قطر نیز آمازون در رتبه اول و Aliexpress و Ebay به ترتیب در رتبه دوم و سوم قرار دارند. این در حالی است که آمازون در مجموع سایت‌های پربازدید در رتبه ۱۶، Aliexpress در رتبه ۳۴ و Ebay در رتبه ۳۵ قرار دارد که این آمار نیز از پیشرو بودن بازار اینترنتی ایران در مقابل این کشور عربی خبر می‌دهد.

عمان: پادشاهی عمان با داشتن دو برون‌بوم و قرار داشتن در همسایگی امارات‌متحده‌عربی از جمله کشورهای منطقه است که می‌تواند به فضای بسیار مناسبی برای استارت‌آپ‌های داخلی و بین‌المللی تبدیل شود. با این حال پرطرفدارترین سایت‌های خرید و فروش آنلاین در این کشور که بیش از دو میلیون جمعیت دارد، مانند اکثر کشورهای عرب‌زبان منطقه شرکت‌های خارجی هستند.

آمازون در عمان هم در رتبه اول فروشگاه‌های آنلاین قرار دارد. پس از آمازون اما سایت OLX به عنوان یک سایت ارائه‌دهنده کالا، خدمات و مشاغل با بیشترین استقبال از سوی مردم این کشور مواجه شده است. OLX در سال 2006 به عنوان یک کریگزلیست (craigslist) فعالیت خود را آغاز کرد. کریگزلیست‌ها معمولا به صورت طبقه‌بندی شده در سایت خود تبلیغات خرید، استخدام و انواع خدمات را منتشر می‌کنند و نوعی نیازمندی هستند. سهام این شرکت اما رفته رفته تا 95 درصد از سوی شرکت آفریقایی ناسپرس (Naspers) خریداری و به یک سایت خرید و فروش کالا و خدمات تبدیل شد.
Aliexpress در عمان در حالی رتبه سوم سایت‌های خرید و فروش آن‌لاین را دارد که در میان پربازدیدترین سایت‌های این کشور در جایگاه 31 ایستاده است. پیش از آن آمازون در میان پربازدیدترین سایت‌های این کشور رتبه 25 و OLX نیز رتبه 26 را دارند.

عراق: در ادامه حضور پرقدرت آمازون در کشورهای منطقه به عراق می‌رسیم. اولین سایت خرید و فروش آنلاین در این کشور همچون سایر کشورهایی که نقل‌شان رفت، آمازون است. آمازون اما در مقایسه با سایر سایت‌های پربازدید عراقی با داشتن رتبه ۳۲ جایگاه چندان پراهمیتی ندارد.

پس از آمازون، این Aliexpress است که در این کشور نیمه جنگ‌زده نیز فعالیت دارد و از میان 50 سایت پربازدید رتبه ۳۸ را به خود اختصاص داده است. آمارهای سایت الکسا نشان می‌دهد بازار عراق، با توجه به عدم آمادگی فعلی همچنان می‌تواند برای این کسب‌وکار اینترنتی در سال‌های آینده، بکر باشد.

عربستان: پرطرفدارترین سایت خرید و فروش آن‌لاین در بزرگترین کشور عربی خاورمیانه سایت سوق (Souq) است که طی قراردادی در سال جاری میلادی به آمازون واگذار شد. به گفته سایت سوق، این شرکت تا پیش از اینکه از سوی آمازون خریداری شود، با فعالیت در تمامی کشورهای منطقه «آمازون خاورمیانه» لقب داشته است.

سوق که در سال 2005 فعالیت خود را در دبی آغاز کرد اکنون 3000 کارمند در سراسر منطقه دارد و با وجود اینکه دوازدهمین سایت پربازدید در عربستان است، اولین سایت پرطرفدار خرید و فروش در آن کشور شمرده می‌شود. بنابراین به نوعی می‌توان گفت در عربستان آمازون رتبه اول و دوم سایت‌های خرید و فروش را به خود اختصاص داده است. سوق که اکنون یکی از زیرمجموعه‌های آمازون محسوب می‌شود در رتبه یک قرار دارد و خود آمازون دومین سایتی است که ساکنان شبه‌جزیره عربستان برای خرید و فروش به آن مراجعه می‌کنند!

پس از آمازون، Aliexpress هم دیگر سایت اینترنتی است که مشتریان عربستانی آن را برگزیده‌اند. در مجموع آمازون در رتبه هجدهم و Aliexpress در رتبه سی‌و‌هفتم سایت‌های پربازدید عربستان قرار دارند. با نگاهی به این ارقام باز هم می‌توان این چنین تفسیر کرد که مشتریان عربستانی همچون سایر کشورهای این منطقه نسبت به ایران استفاده کمتری از سایت‌های خرید و فروش آنلاین دارند و علاوه بر این می‌توانند بازار خوبی برای این نوع کسب و کار باشند.

امارات‌متحده‌عربی: امارات پیشرفته‌ترین کشور عرب‌زبان حوزه خلیج‌فارس است که این روزها خود را به قطب سرمایه‌گذاری و تجارت منطقه تبدیل کرده است. از این‌رو، انتظار می‌رود این کشور با پیشرفت‌ در حوزه‌های سرمایه‌گذاری و تکنولوژی یکی از پرچم‌داران خرید و فروش اینترنتی در داخل و خارج از خود باشد. از آنجایی که زادگاه سوق، دبی یکی از امارات این کشور است، این سایت رتبه اول را در امارات متحده عربی دارد.

پس از سوق نیز، Dubizzle دیگر شرکت اماراتی است که با اقبال ساکنان این کشور در خرید و فروش آنلاین مواجه شده است. Dubbizle در سال 2005 و در دبی کار خود را به عنوان یک سایت آگهی آغاز کرد که به تدریج گسترده شد و علاوه بر آگهی، به سایت جستجوی مشاغل، خرید و فروش ارتقا پیدا کرد.

سومین بازار آنلاین مورد استقبال اماراتی‌ها نیز مجموعه‌ای اماراتی با نام Awok است که کار خود را از سال 2013 و با شعار «همیشه قیمت پایین» شروع کرد. این سایت در ابتدای راه تنها محل فروش وسایل الکترونیکی و گجت‌ها بود اما اکنون مانند اکثر فروشگاه‌های آنلاین، کاربران هر چه بخواهند، در آن پیدا می‌کنند.

در امارات سوق یا همان آمازون در مجموع سایت‌های پربازدید رتبه ششم، Dubizzle رتبه یازدهم و Awok رتبه هجدهم را دارند. این رتبه‌ها به خوبی نشان می‌دهند که جامعه امارات تا چه حد برای بازار اینترنتی مناسب است و مردم آن به چنین فضایی برای خرید و فروش اطمینان دارند.

(همچنين بخوانيد: چرا باید ورود آمازون به خاورمیانه را جدی گرفت؟)

همسایگان غیرعربی، چرخی میان شرکت‌های داخلی و خارجی

ترکمنستان: این کشور با بیش از 5 میلیون جمعیت و همسایگی با روسیه، آدربایجان، ایران و افغانستان می‌تواند با تأمین زیرساخت‌های لازم از زیر سایه فعالیت شرکت‌های خرید و فروش خارجی بیرون بیاید. در میان 50 سایت پربازدید این کشور اما تنها یک سایت خرید و فروش اینترنتی وجود دارد.

Aliexpress تنها سایت تجارت اینترنتی است که با داشتن رتبه هفتم در میان 50 سایت پربازدید ترکمنستان مورد اعتماد مردم این کشور قرار گرفته است.

این آمار به خوبی نشان می‌دهد ترکمنستانی‌ها آن چنان که باید با بازار اینترنتی آشنایی ندارند و جدا از آن، این کشور زیرساخت لازم را برای ارائه چنین خدماتی از سوی استارت‌آپ‌های داخلی ارائه نداده است. با توجه به این وضعیت ترکمنستان را به هیچ‌وجه نمی‌توان در این زمینه در کنار ایران قرار داد بلکه می‌توان از این کشور به عنوان مقصدی برای گسترش فروشگاه‌های  اینترنتی ایرانی نام برد.

آذربایجان: فضای خرید و فروش اینترنتی در باکو بی‌شباهت به ترکمنستان نیست. در آدربایجان نیز در میان 50 سایت پربازدید تنها دو سایت خرید و فروش حضور دارند که هر دو از شرکت‌های بین‌المللی قدرتمند محسوب می‌شوند.

اولین سایت پربازدید خرید و فروش اینترنتی در این کشور Aliexpress است که در رتبه‌بندی کلی در رده 13 قرار دارد.  پس از آن نیز Ebay است که توانسته بازاری در این کشور داشته باشد. با این حال این شرکت بزرگ تجارت اینترنتی در میان پربازدیدترین سایت‌های آذربایجان رتبه 31 را به خود اختصاص داده است. به این ترتیب آذربایجان که روزهای رو به پیشرفتی را سپری می‌کند، می‌تواند مقصد دیگری برای سایت‌های قدرتمند خرید و فروش اینترنتی ایرانی باشد.

ارمنستان: اگرچه سایت‌های تبلیغات کالاها و ایجادکننده ارتباط میان خریدار و فروشنده در ارمنستان فعالیت پررنگی دارند اما در میان 50 سایت پربازدید در این کشور، تنها یک فروشگاه‌ها آنلاین وجود دارد که آن هم خارجی است.

Aliexpress، این شرکت بزرگ چینی در ارمنستان هم مشتر‌ی‌های بسیاری دارد و در رتبه نهم پربازدیدترین سایت‌های این کشور قرار گرفته است. همین امر نشان می‌دهد مردم این کشور به این سایت‌ها اعتماد دارند و در صورت وجود سایت‌های مشابه زمینه فعالیت در آنجا قابل تأمین است.

ترکیه: طی یک دهه گذشته این کشور رشد عظیمی را در حوزه اقتصادی تجربه کرده است. در کنار این رشد، آنکارا برنامه‌ای ویژه برای استارت‌آپ‌ها و جذب سرمایه‌های خارجی برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای متعدد در این کشور تدوین و اجرا کرده است. در نتیجه امروز می‌توان شاهد فعالیت گسترده شرکت‌های داخلی و خارجی در ترکیه بود.

شرکت‌های داخلی ترکیه در این مدت با توجه به فضای مساعد موجود و بهره‌گیری از تجربه‌های شرکت‌های خارجی فعال در این کشور اکنون توانسته‌اند اعتماد مردم ترکیه را جلب کنند و به مرجع اصلی خرید و فروش کالا و خدمات در کشور خود تبدیل شوند. در میان 50 سایت پربازدید ترکیه، سایت Sahibinden با قرار گرفتن در رتبه نهم، اولین سایت پربازدید خریدوفروش در این کشور است. این سایت در سال 2000 به عنوان یک سایت آگهی فعالیت خود را در ترکیه آغاز کرد و پس از مدتی علاوه بر آگهی به خرید و فروش اینترنتی کالا نیز پرداخت اما این سایت هم‌چنان به دلیل آگهی‌های قابل اعتمادش به ویژه در حوزه مسکن در این کشور شهرت دارد.

دومین سایت پربازدید خرید و فروش در ترکیه، N11 است که با شراکت یک شرکت ترکیه‌ای و کره‌جنوبی در سال 2012 راه‌اندازی شد. این سایت که به ادعای خود ماهانه میلیون‌ها مشتری دارد در مجموع سایت‌های پربازدید ترکیه رتبه 21 را دارد. سومین فروشگاه اینترنتی پربازدید این کشور فروشگاه Gittigidiyor از زیرمجموعه‌های شرکت بزرگ Ebay است که در سال 2001 کار خود را در استانبول آغاز کرد اما در سال 2011 با فروش 93 درصد سهام خود عملا به یکی از زیرمجموعه‌های Ebay در منطقه تبدیل شد. سایت این فروشگاه در مجموع سایت‌های پربازدید ترکیه رتبه 23 را دارد.

این ارقام نشان‌دهنده فعالیت گسترده شرکت‌های داخلی ترک برای مشارکت با سرمایه‌گذاران خارجی و فضای مناسب این کشور برای گسترش فروشگاه‌های آن‌لاین است. این در حالی است که بسیاری از تحلیلگران اقتصادی پیش‌بینی می‌کنند در صورت تداوم فضای مناسب در ترکیه این کشور می‌تواند به «سیلیکون ولی منطقه» تبدیل شود.

پاکستان: این کشور پهناور آسیایی با وجود اینکه در حوزه آی‌تی چون رقیب قدیمی‌اش هند همواره حرفی برای گفتن داشته است اما به نظر می‌رسد فروشگاه‌های اینترنتی بومی در آن اقبالی نداشته‌اند.

اولین فروشگاه آنلاین در پاکستان Daraz است که در سال 2014 به عنوان یکی از پروژه‌های منطقه‌ای راکت‌اینترنت کار خود را آغاز کرد.
راکت اینترنت، یک شرکت بزرگ اینترنتی آلمانی است که از سال 2007 در حوزه راه‌اندازی،حمایت و توسعه استارت‌آپ‌ها آغاز به فعالیت کرد. این شرکت اکنون با داشتن بیش از 100 واحد فعال در 10 کشور جهان در مجموع بیش از 30 هزار کارمند دارد. فروشگاه آنلاین بامیلو در ایران نیز مانند Daraz یکی از پروژه‌های منطقه‌ای این شرکت است.

رتبه دوم فروشگاه‌های اینترنتی در پاکستان به OLX تعلق دارد و پس از آن آمازون است که توانسته در این کشور نیز از مهم‌ترین سایت‌های خرید و فروش آنلاین باشد. Daraz براساس گزارش الکسا، در میان پربازدیدترین سایت‌ها در کشور پاکستان رتبه 13، OLX رتبه 25 و آمازون با فاصله‌ای بیشتر رتبه 44 را دارد.   

افغانستان: کم‌ترین توقع‌ها برای پیشرفت استارت‌آپ‌ها و به ویژه فروشگاه‌های آنلاین را می‌توان از کشوری داشت که بیش از 13 سال درگیر جنگ بوده است و هنوز نهادها و زیرساخت‌های اداری مشخص و کارآمدی ندارد.

با این حال آمازون در این کشور هم حضور پررنگی دارد و پس از مجموعه‌ای از سایت‌های خبری اولین فروشگاه اینترنتی پربازدید و بیست‌وهفتمین سایت پربازدید دراین کشور است. پس از آمازون نیز رقیب منطقه‌ای آن Aliexpress دومین فروشگاه پربازدید در افعانستان است که در مجموع سایت‌های پربازدید هم رتبه 32 را دارد.

متأسفانه استقبال شهروندان افغان از فروشگاه‌های اینترنتی به همین دو نمونه محدود می‌شود و خوشبختانه این نوید را می‌دهد که افغانستان با وجود تمام مسائلی که می‌توانند مانعی برای فعالیت این فروشگاه‌ها باشند، زمینی حاصلخیز برای آن‌هاست.