چرا ژاپن در نوآوری هم‌پای چین تغییر نمی‌کند

ژاپن بیش از حد در تکنولوژی قدیمی سرمایه‌گذاری کرده و قادر به رقابت با نوآوری‌های چین نیست.

نوپانا به نقل از پیوست، چین و ژاپن از جمله کشور‌های آسیای شرقی هستند که با وجود شباهت‌های بسیار تفاوت‌هایی نیز دارند. در حالی که ژاپن اولین اقتصاد بزرگ آسیایی محسوب می‌شود؛ اما چین به حدی در چند دهه گذشته رشد کرده که در سال ۲۰۱۰ از ژاپن پیشی گرفت و به دومین اقتصاد بزرگ جهان پس از آمریکا تبدیل شد.

با وجود اینکه تاریخچه پیشرفت اقتصادی چین و ژاپن در آسیای شرقی نکات مشترک بسیاری دارد؛ اما وضعیت فعلی این دو کشور بسیار متفاوت است. چین در حال رقابت با آمریکا و توسعه سریع تکنولوژی است که باعث نوآوری در این کشور شده، اما در عوض ژاپن در برابر تغییر مقاومت کرده و حالت ثبات را ترجیح می‌دهد.

برای مثال چین یکی از پیشتازان حوز تکنولوژی مالی محسوب می‌شود و مردم این کشور برای بیشتر تراکنش‌های خود از وی‌چت‌پی و علی‌پی استفاده می‌کنند. با این وجود هنوز هم در توکیو پایتخت ژاپن برخی از رستوران‌ها و فروشگاه‌ها به جز پل نقد روش پرداخت دیگری را نمی‌پذیرند. مثال دیگری که تفاوت این دو کشور را نشان می‌دهد حوزه تاکسی‌های آنلاین است. خدماتی همانند اوبر در ژاپن و کره جنوبی غیرقانونی هستند اما چین استارتاپ‌های بزرگی همچون دی‌دی (Didi) را در این حوزه دارد.

چه فاکتور‌هایی باعث چنین تفاوتی بین این دو قول اقتصادی شده است؟ در ادامه با اشاره به دو مثال فین‌تک و خدمات تاکسیرانی آنلاین توضیح خواهیم داد که چطور زیرساخت متفاوت و جهت گیری متفاوت ژاپن باعث شده تا این کشور نسبت به تغییر مقاومت نشان دهد اما چین با تغییر سریع در مسیر پیشرفت گام بردارد.

فین‌تک

شرکت‌های تکنولوژی چینی به سادگی تسلیم جنگ تجاری نمی‌شوند و از مزیت‌هایی برخوردارند که همتایان غربی آنها از آن محروم هستند:

دسترسی داده‌های عظیم و با کیفیت

مراقبت ضعیف از داده‌های خصوصی

 پشتیبانی دولتی براساس «چشم‌انداز ۲۰۲۵ چین»

هزینه در زمینه تحقیق و توسعه و افزایش تعداد امتیاز‌های انحصاری

تغییر جامعه در راستای پیشرفت تکنولوژی

چین در یک دوره کوتاه توانسته است تا تقریبا به کشوری بدون پول نقد تبدیل شود و تراکنش آنلاین و غیرفیزیکی را به یک هنجار تبدیل کرده است. چین توانست مرحله همه‌گیری کارت اعتباری را که در بسیاری از کشور‌های بزرگ از جمله آمریکا و ژاپن شاهد هستیم به سرعت پشت سر گذاشته و سریعا از کد‌های QR استفاده کند. شاید برتری این کشور ناشی از ضعف زیرساختی آن در حوزه کارت‌های اعتباری باشد.

به عبارت دیگر در چین شبکه‌های کارت اعتباری وجود نداشت و به همین دلیل دیگر سهام‌دار و سرمایه‌گذاری هم در این حوزه وجود نداشت که نسبت به تغییر و تحول مقاومت نشان دهد. از طرف دیگر ژاپن یک زیرساخت قوی در حوزه کارت‌های اعتباری دارد و به همین دلیل شرکت‌هایی که در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده‌اند راضی به تغییر آن هم به این سرعت نیستند.

با وجود اینکه در حوزه فین‌تک شاهد نوآوری شرکت‌هایی همچون مسترکارت و ویزا هستیم؛ اما مشتریان این شرکت‌ها به کارت‌های اعتباری عادت کرده اند و همین مسئله باعث شده تا سیستم‌های پرداخت QR آنچنان برای این شرکت‌ها جذابیت مالی نداشته باشد. با این اوصاف شاید تعجب کنید که بدانید ژاپن اولین کشوری بود که سیستم کد QR را به جهان معرفی کرد. سیستم QR کد در سال ۱۹۹۴ توسط ماساهیرو هارا، از شرکت ژاپنی دنسو ویو (Denso Wave) اختراع شد. این سیستم با هدف دنبال کردن خودرو‌ها در مرحله تولید راه‌اندازی شد تا به واسطه آن اسکن اجزا با سرعت بالا انجام گیرد.

چطور ممکن است کشوری که سیستم QR را اختراع کرده از این تکنولوژی در صنعت فین‌تک استفاده نمی‌کند و در عوض چین به کشور پیشتاز در این حوزه تبدیل شده است؟ دلایل بسیاری وجود دارد اما شاید بزرگترین آنها وجود سویسا کارت (Suica) در ژاپن باشد، این کارت هوشمند که قابلیت شارژ مجدد دارد در سال ۲۰۰۱ در ژاپن عرضه شد و با استفاده از آن شما می‌توانید بدون تماس فیزیکی از این کارت در حمل و نقل و فروشگاه‌ها استفاده کنید.

سیستم سویسا با سرمایه‌گذاری سنگین در ژاپن راه‌اندازی شد و بسیاری از شرکت‌های بزرگ برای درآمدزایی از این سیستم استفاده می‌کنند. با وجود اینکه این سیستم در زمان خود یک نوآوری فوق‌العاده محسوب می‌شد اما حالا زیرساخت سویسا به حدی گسترده شده است که جایگزین کردن آن به امری غیرممکن بدل شده است. بنابراین حتی با اینکه QR اولین بار در ژاپن اختراع شده؛ اما استفاده از آن به ردیابی در حوزه خرده فروشی و تولید محدود شده است. با وجود اینکه به تازگی در ژاپن شاهد سیستم‌های پرداخت نوینی هستیم که از کد‌های QR نیز استفاده می‌کنند اما چین با تکیه بر این سیستم به حدی در حوزه فین‌تک پیشرفت کرده است که ژاپن برای بازگشت به میدان رقابت مسیری طولانی در پیش دارد.

خدمات تاکسیرانی آنلاین

با وجود اینکه آمریکا و چین به رهبران حوزه تاکسیرانی آنلاین تبدیل شده‌اند؛ اما ژاپن هنوز از سیستم‌های تاکسیرانی سنتی استفاده می‌کند و تاکسی‌های آنلاینی همچون اوبر که از راننده‌های شخصی برای انتقال مسافر استفاده می‌کند در این کشور غیرقانونی محسوب می‌شوند.

این مسئله از دو قانون حوزه تاکسیرانی در ژاپن منشا می‌گیرد:

موانع زیادی برای ورود به صنعت تاکسیرانی در ژاپن وجود دارد و قوانین متعدد و دست و پا گیر کار را برای بازگیران این حوزه دشوار کرده است

 موانع تبدیل شدن به راننده شخصی تاکسی بسیار است و براساس قانون رانندگان نباید در ۱۰ سال گذشته هیچگونه تصادفی داشته باشند و یا قانون را نقض کرده باشند

با معرفی اوبر هرکسی می‌تواند به راننده تاکسی تبدیل شود و به جابه‌جایی مسافر بپردازد، این در حالی است که راننده‌های تاکسی سنتی به طور غیرمنصفانه‌ای باید برای این کار به شکلی غیرمنصفانه یک دوره ۱۰ ساله را بدون تصادف و نقض قانون سپری کنند. به همین دلیل است که ژاپن به دلیل مقاومت رانندگان تاکسی این کشور اجازه ورود اوبر به این کشور را نمی‌دهد.

درنتیجه چین با پشتیبانی دولت و دست بازی در حوزه تاکسیرانی آنلاین دارد و ژاپن و کره جنوبی به دلیل قوانین سنگینی که در این حوزه دارند توان ورود به آن را نخواهند داشت.

جمع‌بندی

به طور کلی می‌توان گفت که فرهنگ حاکم بر چین حرکتی رو به جلو را ترجیح می‌دهد و ژاپن به ثبات علاقه‌مند است. چین در سال‌های اخیر به قدری سرعت پیشرفت خود را افزایش داده است که به خوبی چالش‌های پیش روی خود را پشت سر می‌گذارد. از طرف دیگر ژاپن پس از رکود اقتصادی دهه ۱۹۹۰ به یک کشور محافظه‌کار تبدیل شده است.

با وجود اینکه نمی‌توان یک عامل واحد را دلیل تفاوت ژاپن و چین دانست؛ اما می‌توان گفت که یکی از دلایل اصلی گرایش ژاپن به ثبات، زیرساخت تثبیت شده و شرکت‌های بزرگی است که طی سال‌ها زمان در این کشور شکل گرفته است و درواقع پیشرفت پیشین این کشور برای آینده آن دست و پا گیر شده است و چین در نبود این محدودیت‌ها به پیشرفت و نوآوری ادامه می‌دهد.

بعلاوه فرهنگ ژاپن در زمینه‌های متعدد نشان داده ‌است که برخلاف چین در برابر تغییر بسیار مقاوم است. برای مثال ژاپن هنوز بزرگترین بازار سی‌دی‌های موسیقی در جهان محسوب می‌شود با وجود اینکه سراسر جهان به پخش آنلاین و دانلود روی آورده‌اند.

این موضوع چه پیامد‌هایی برای این دو کشور خواهد داشت؟ ماسایوشی سان، بنیانگذار گروه سافت بانک که حدود ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه را در این بانک تحت مدیریت دارد در این مورد می‌گوید: «این شرکت به جز ژاپن در سراسر جهان سرمایه‌گذاری می‌کند. متاسفانه واقعیت این است که در این کشور هیچ استفاده‌ای از هوش ‌مصنوعی در حوزه مالی وجود ندارد و درنتیجه فرصتی هم برای سرمایه‌گذاری نیست.» اگر ژاپن تغییری در رویکرد خود نسبت به تغییر ایجاد نکند بیش از پیش از نوآوری‌ها عقب خواهد ماند و تغییرات در خارج از مرز‌های این کشور باعث عقب افتادگی آن خواهد شد.