ترانوس، استارتاپ ۹ میلیارد دلاری و بزرگ‌ترین کلاهبردار سیلیکون ولی

ترانوس استارتاپی ۹ میلیارد دلاری بود که توسط یک دانشجوی اخراجی ۱۹ ساله استنفورد تاسیس شد. این استارتاپ در سال ۲۰۰۳ وعده دستگاهی کوچک برای آنالیز خون را داده بود که ماجراهایی جنجالی به پا کرد و سال گذشته منحل شد. اما این اتفاق چگونه رخ داد؟

نوپانا به نقل از تکراسا، داستان موفقیت و شکست استارتاپ‌ها همواره برای خوانندگان جذاب بوده، مسیری که یک استارتاپ طی می‌کند تا به موفقیت برسد و یا با شکست رو‌به‌رو شود. تلاش‌هایی که در این مسیر می‌شود همواره الهام بخش کارآفرینان و بنیانگذاران استارتاپ‌ها بوده است.

اما گاهی اوقات داستان استارتاپ ها منشاء الهام نیست، گاهی کارآفرینان نیز می‌توانند فریب‌کار باشند. در این میان کمپانی ترانوس (Theranos) که یک استارتاپ در حوزه پزشکی و سلامت است، پرچمدار فریب افکار عمومی است.

معرفی ترانوس

استارتاپ ترانوس در سال ۲۰۰۳ شروع به فعالیت کرد. بنیانگذار آن دانشجوی اخراجی دانشگاه استنفورد الیزابت هلمز (Elizabeth Holmes) بود. بانوی جوانی که از کودکی آرزوی میلیارد شدن داشت.

ترانوس وعده داده بود که دستگاه آنالیز خونی بسازد که بتواند فقط با دریافت چند قطره خون، صدها آزمایش خونی مختلف را انجام دهد.

در این راه ترانوس توانست مبلغ قابل توجهی سرمایه جذب کند، تیمی از مهندسان خبره جمع کند و هیئت مدیره بسیار قوی شامل کارمندان سابق شرکت اپل، سیاستمداران و افراد سرشناس در زمینه تکنولوژی تشکیل دهد. ترانوس در اوج خود، بیش از ۹ میلیارد دلار ارزش‌گذاری شده بود.

الیزابت هلمز، استیو جابز بعدی

بسیاری از افراد، الیزابت را استیو جابز بعدی می‌دانستند. خود او نیز علاقه بسیاری زیادی به این لقب داشت و حتی شبیه به استیو جابز لباس می‌پوشید. همچنین وی با تغییر تن صدای خود سعی داشت صدای خود را عمیق‌تر و تاثیرگذارتر جلوه دهد. اینکه همه الیزابت هلمز را استیو جابز بعدی بدانند برای وی مهم بود و روی این موضوع وسواس پیدا کرده بود. هملز رفتارهای کاری و شخصی استیو جابز را تکرار می‌کرد و هر از گاهی کارمندان ترانوس بریده‌ای از جراید را روی میز خود پیدا می‌کردند که الیزابت را استیو جابز بعدی معرفی کرده بود.

هنگامی که الیزابت فهمید که استیو جابز جلسات خود با تیم مارکتینگش را چهارشنبه ها برگزار میکرده، او نیز جلسات خود را چهارشنبه ها برگزار کرد و  با همان شرکت بازاریابی قرارداد بست که با استیو جابز همکاری داشتند.

همچنین وی چندین نفر از کارمندان سابق اپل را نیز استخدام کرد، اما پس از گذشت چند سال، همه آنها متوجه وجود ایراد بزرگ ترانوس شدند و این شرکت را ترک کردند.

مشکل ترانوس چه بود؟

مشکل اصلی ترانوس این بود که اصلا محصولی که به نحوه صحیح کار کند نداشت، تحقیقات زیادی انجام داد و هزینه بسیار بالایی برای تحقق این آرزو انجام شد اما این شرکت فقط و فقط یک پروتوتایپ ناقص داشت که می‌توانست چند تست معمولی را برروی خون انجام دهد. در حالی که وعده آن‌ها دستگاهی بود که صدها تست خونی مختلف را با نمونه خون بسیار کوچک و به سرعت انجام دهد.

این کار اصولا امکان‌پذیر نیست، چون اولا برای انجام هر تست، مقدار مشخصی خون انسان نیاز است و این کار با مقداری که ترانوس ادعا کرده بود، شدنی نبود. دوما هنگامی که سعی کنید قطعات مربوط به تست های مختلف را در کنار هم و با فاصله نزدیک از هم قرار دهید، گرما و امواج قطعات برروی عملکرد یکدیگر تاثیر میگذارند.

اما الیزابت استاد فریبکاری و قانع کردن دیگران بود، او به تمام سرمایه گذاران، اعضاء هیئت مدیره و شرکاء تجاری خود وعده های توخالی و آمار و ارقام اشتباه نشان می‌داد.

الیزابت توانست در حد یک سلبریتی در سطح جامعه ظاهر شود و عکس وی بر روی جلد اکثر مجلات اقتصادی از جمله فوربز و فورچون قرار گیرد. رسانه‌های مختلف مانند: USA Today، NPR، Fox Business، CNBC، CNN، CBS News و بسیاری رسانه‌های دیگر داستان موفقیت‌های این مدیرعامل جوان را پوشش دادند و همچنین باراک اوباما وی را به عنوان سفیر کارآفرینی جهانی انتخاب کرد.

وی به عنوان سخنران در یکی از برنامه های  TED Talksشرکت کرد و سخنرانی انگیزشی و تاثیرگذاری در مورد موفقیت‌های کاری خود و اینکه چگونه قصد دارد دنیا را تغییر دهد، ارائه داد.

تمام این‌ها در حالی بود که ترانوس هرگز حتی یک نمونه از محصول وعده داده خود را نتوانسته بود بسازد. آن‌ها آزمایشات را با دستگاه‌های معمولی آزمایش خون انجام می‌دادند و به نام دستگاه خود منتشر می‌کرد.

فضای سازمانی ترانوس

بنیانگذار ترانوس، برای دستیابی به موفقیت، از هیچ‌کاری فروگذار نبود، وی به راحتی اخلاقیات را زیر پا می‌گذاشت و فقط به دستیابی به هدف فکر میکرد. تمام گزینه ها برای او روی میز بودند. اعضای هیئت مدیره خود را فریب می‌داد، به سرمایه گذاران اطلاعات اشتباه می‌داد، با وعده‌های دروغین با خریداران دستگاه آزمایش خون قرارداد می‌بست و به تعهدات مربوط به قراردادهایش عمل نمی‌کرد.

در ترانوس دیکتاتوری مطلق حکم‌فرما بود. الیزابت و نامزدش سانی (Sunny)، ترانوس را با سیاست مشت آهنین اداره می‌کردند. اخراج کارمندان امری کاملا طبیعی بود و گوش آنها بدهکار انتقادات و هشدارها نبود. هر کس از آن‌ها انتقاد می‌کرد و یا در مورد تبعات کارشان به آنها هشدار می‌داد، بلافاصله اخراج می‌شد.

سرنوشت نهایی ترانوس

دومینوی ترانوس از آنجایی شروع به فرو ریختن کرد که روزنامه نگار وال استریت ژورنال شروع به تحقیقات در مورد ترانوس کرد. با شروع این تحقیقات تعداد زیادی منبع ناشناس و کارمندان سابق ترانوس، اطلاعات خود را در اختیار این روزنامه نگار قرار دادند. در ابتدا ترانوس تمام اتهامات را رد کرد و هر کس بر علیه آنها سخن می‌گفت، تهدید به شکایت قضایی می‌کرد.

اما در نهایت مقاله وال استریت ژورنال در تاریخ ۱۵ اکتبر ۲۰۱۵ منتشر شد و مثل بمب صدا کرد. متن گزارش در تمام سایت‌ها و مجله‌های اقتصادی و تکنولوژی منتشر شد. عملکرد ترانوس به سرعت زیر سوال رفت و تحقیقات وسیع‌تری شروع شد.

الیزابت باز هم سعی کرد تا با دروغ‌های زیبای خود قضیه را ختم به خیر کند، اما این بار با سایر دفعات فرق داشت. FDA (سازمان غذا و داروی آمریکا) وارد عمل شد و به صورت سرزده به آزمایشگاه ترانوس مراجعه کرد، پس از تحقیقات اولیه، معلوم شد دستگاه ترانوس فقط توانایی انجام ۱۲ تست از ۲۵۰ تستی که ادعا کرده بود را دارد. همچنین در تحقیقات بیشتر مشخص شد که نتایج همین ۱۲ تست نیز دارای خطاهای فاحشی است.

سرمایه گذاران و شرکاء ترانوس، یکی پس از دیگری شروع به شکایت از آن کردند و درخواست خسارت‌های میلیون دلاری از این شرکت کردند.

الیزابت حق رای خود در شرکتش را از دست داده، مجبور شد تا سهم خود در شرکت را واگذار کند و  تا ۱۰ سال حق کار در هیچ شرکت عمومی را نداشته باشد. او و نامزدش سانی در حال حاضر با قید وثیقه ۵۰۰ هزار دلاری آزاد هستند و منتظر نتیجه نهایی دادگاه خود هستند. احتمالا ۲۰ سال زندان منتظر آن‌ها است.

ترانوس در سپتامبر ۲۰۱۸ به فعالیت خود پایان داد.