چرا اروپا با وجود برخورداری از توسعه‌دهندگان بیشتر، استارتاپ‌های کمتری دارد؟

اروپا به‌عنوان پیش‌گام نوآوری و صنعت فناوری شناخته می‌شود؛ اما جاه‌طلبی لازم را برای توسعه‌ اکوسیستم و رقابت با کشورهایی همچون آمریکا و چین ندارد.

نوپانا به نقل از زومیت، اروپایی‌ها استارتاپ‌های موفق متعددی به جهان معرفی کرده‌اند. از Revolout تا Deliveroo و TransferWise همگی داستان‌های موفقیت درخورتوجهی دارند که در رقابت با بازیگران دیگر، خود را به جایگاه یونیکورن‌شدن رسانده‌اند. همین موفقیت‌ها نشان‌دهنده‌ی روح سالم نوآوری و پیشرفت در این قاره است. گفتنی است آمارهای جهانی نشان می‌دهد اروپا ظرفیت‌های بسیار بیشتری برای پیشرفت در صنعت استارتاپ دارد.

سرمایه‌گذاری روی استارتاپ‌ها در اروپا اکنون در بالاترین سطح خود قرار دارد. سال گذشته، ۲۳ میلیارد دلار سرمایه به شرکت‌های نوپای این منطقه واریز شد. مؤسسه‌ی تحقیقاتی مک‌کنزی (McKinsey) در گزارشی می‌گوید با وجود سرمایه‌گذاری‌ها، هنوز اروپا به ظرفیت‌های اصلی خود نرسیده است. درواقع، به حوزه‌های نوآوری با ظرفیت رشد چشمگیر توجه کافی نمی‌شود؛ به‌ویژه فناوری‌هایی که در خط‌مقدم توسعه‌ی جهانی قرار دارند و مفاهیم دیجیتالی‌سازی به‌اندازه‌ی کافی توجه و سرمایه دریافت نمی‌کنند.

کلمنس هارتر، یکی از شرکای ارشد مک‌کنزی، در مصاحبه‌ای درباره‌ی گزارش اخیر می‌گوید شرکت‌های اروپایی بیشتر روی دارایی‌های ملموس مانند ماشین و ساختمان سرمایه‌گذاری می‌کنند. شاید یکی از دلایل این جهت‌گیری سرمایه‌گذاری، سابقه‌ی قوی و چندین‌ساله‌ی قاره‌ی اروپا در صنعت ساخت و تولید باشد. او درادامه می‌افزاید:

باید بدانیم دارایی‌های غیرملموس مانند داده و نرم‌افزار به‌عنوان سرمایه‌گذاری‌های واقعی شناخته می‌شوند که می‌توانند اروپا را در خط مقدم موج بعدی نوآوری قرار دهند.

تحلیلگران مک‌کنزی می‌گویند نرم‌افزار و داده درکنار هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، بلاک‌چین، رایانش کوانتومی یا زیست‌شناسی مصنوعی، همگی جزو فرصت‌های طلایی دیجیتال محسوب می‌شوند. اگر در این حوزه‌ها سرمایه‌گذاری شود، سهم اروپا قطعا در رشد بهره‌وری بیشتر خواهد شد. با‌این‌حال، قاره‌ی اروپا درمقایسه‌با آمریکا، هنوز ۱/۷ درصد کمتر از GDP خود را در تحقیق‌و‌توسعه حوزه‌های مذکور سرمایه‌گذاری می‌کند.

مشکل اروپا و سرمایه‌گذاری در فناوری ارتباط زیادی با سطح دولتی ندارد و درواقع، اروپا بیشترین سرمایه‌گذاری‌ها را از بخش عمومی دریافت می‌کند. درمقابل، هارتر می‌گوید شرکت‌ها سهم بسیار کمی از سرمایه‌گذاری در تحقیق‌و‌توسعه را به‌خود اختصاص می‌دهند. سهم اروپا در تحقیق‌و‌توسعه‌ی بخش نرم‌افزار و خدمات کامپیوتری حدود ۸ درصد آمار جهانی است؛ درحالی‌که طبق گفته‌ی هارتر، تنها همین تحقیق‌وتوسعه می‌تواند قاره‌ی مذکور را به سطحی بالاتر در نوآوری و پیشرفت برساند.

سرمایه‌گذاری خصوصی در اروپا، ۱۹ درصد از سهم جهانی را ازآنِ خود می‌کند. آمار مذکور برای چین، ۲۴ و برای آمریکا، ۲۸ درصد گزارش می‌شود؛ درنتیجه، آن دو کشور در نوآوری و تحول دیجیتال موفق‌تر، جلوتر از قاره‌ی اروپا حرکت می‌کنند. به‌عنوان نشانه‌ای از نتایج سرمایه‌گذاری کمتر در اروپا، می‌توان به تلاش دشوار استارتاپ‌های این منطقه برای تبدیل‌ به یونیکورن و ارزش یک‌میلیارددلاری اشاره کرد. البته نمونه‌های معدودی از استارتاپ‌های یونیکورن هم در اروپا دیده می‌شوند؛ اما نرخ رشد و تعداد آن‌ها به‌اندازه‌ی نصف استارتاپ‌های آمریکایی است.

علاوه‌بر کمبود سرمایه‌گذاری، تقسیم اروپا به کشورهای متعدد مستقل مشکل دیگر این قاره است. آن‌ها با وجود تلاش‌های متعدد برای تشکیل اتحادیه، هنوز با مشکلات تقسیم‌بندی بازارها دست‌‌و‌پنجه نرم می‌کنند. درواقع، چندتکه‌بودن فرهنگ‌ها و بازارها به‌نوعی هویت اروپا محسوب می‌شود. در چنین زمینه‌ای، شرکت‌ها با مشکل مقیاس‌‌پذیری در قاره‌ای روبه‌رو هستند که تنظیمگری‌های قانونی و زیرساخت‌های متعدد و گوناگونی در آن دیده می‌شود. چنین رشدی در کشورهایی با ابعاد بزرگ‌تر و یکپارچگی قانون و فرهنگ (مانند چین و آمریکا)، کمتر دیده می‌شود.

مشکلات مذکور باعث شده است در ۲۰ سال گذشته، سهم اروپا از شرکت‌های سوپراستار (۱۰ درصد از شرکت‌های برتر که به درآمد بیشتر از یک‌میلیارد دلار در سال می‌رسند)، تقریبا نصف شود. همچنین، با وجود مشکلاتی که تقسیم‌بندی جغرافیایی و فرهنگی ایجاد می‌کند، برخی تحلیلگران همچون هارتر، آن را قوت می‌دانند:

رهبران متعددی داریم که در سرتاسر قاره پخش شده‌اند و ۵/۷ میلیون نفر توسعه‌دهنده‌ی نرم‌افزار داریم که بیش از آمار ۴/۴ میلیون نفری آمریکا به‌نظر می‌رسد. ما همه‌ی ابزارهای لازم برای موفقیت را دراختیار داریم؛ اما بزرگ‌ترین مشکل کنونی، اتصال آن‌ها به یکدیگر با چشم‌انداز جاه‌طلبانه است.

هارتر اعتقاد دارد اروپا نمی‌تواند عقب‌ماندگی خود از رقبا را پشت دلیل جغرافیایی و تقسیم‌بندی‌های سیاسی مخفی کند. آن‌ها امروز بیش از هرچیز به ذهنیتی تازه و مبتنی‌بر نوآوری در تمام سطوح نیاز دارند.

کشورهای اروپایی اکنون در برخی حوزه‌ها، رویکردهای بزرگ‌تری در پیش گرفته‌اند. به‌عنوان مثال، می‌توان به اتحادیه‌ی خودرو و ارتباطات اروپا (EATA) اشاره کرد. آن‌ها در سال جاری میلادی بیانیه‌ای صادر کردند که برنامه‌های آتی برای همگام‌سازی بین شرکت‌های عملیاتی، توزیع‌کنندگان، تولیدکنندگان و فروشندگان را در سرتاسر اروپا شرح می‌دهد؛ همگام‌سازی‌ای که کاملا با تمرکز بر نوآوری انجام خواهد شد.

آلمان یکی از کشورهای پیش‌گام اروپایی در بحث نوآوری و حمایت از استارتاپ‌ها محسوب می‌شود. آن‌ها سند Platform Industie 4.0 را با هدف‌گذاری شبکه‌سازی هوشمند بین ماشین‌ها و فرایندها توسعه داده‌اند؛ فرایندی که با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات ممکن می‌شود. هدف نهایی آلمانی‌‌ها از سند مذکور، بهبود دیجیتالی‌سازی در صنعت ساخت‌و‌تولید است.

هارتر درپایان صحبت‌هایش می‌گوید اروپا به تغییری اساسی در ذهنیت خود نیاز دارد. آن‌ها ویژگی‌های مثبت متعددی دارند؛ اما برای پیشرفت، قطعا باید جاه‌طلبی بیشتری را درکنار ویژگی‌ها به‌کار بگیرند.