ستون فعالیت استارت‌آپ‌ها، سرمایه‌گذاری خطرپذیر است

سید ابوالحسن فیروزآبادی: یکی از اضلاع بسیار مهم و موثر زیست‌بوم استارت‌آپ‌ها، سرمایه و وجود نهادهای سرمایه‌گذاری خطرپذیر است.

نوپانا به نقل از خبرآنلاین*: خلق ایده، کارآفرینی، کسب‌وکارهای متنوع جدید، فناوری‌های نوآورانه و ظهور اقتصاد جدید مبتنی بر آن، نقطه عطفی در دنیای اقتصاد امروزی است که پنجره جدیدی برای کشورهای توسعه‌یافته یا حتی در حال توسعه باز کرده تا با استفاده از آنها، بتوانند بهره‌مندی بیشتری از توسعه در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان را تجربه کنند.

اگر بخواهیم روند روبه‌رشد سرمایه‌گذاری جهانی روی استارت‌آپ‌ها در دو دهه اخیر را تشریح کنیم، می‌توان گفت یکی از اضلاع بسیار مهم و موثر زیست‌بوم استارت‌آپ‌ها، سرمایه و وجود موسسات و نهادهای سرمایه‌گذاری است که نقش روانی و عملیاتی مهمی در شکل‌گیری، رشد و موفقیت کسب‌وکارهای نوپا دارند.

سرمایه‌گذاران این حوزه، سرمایه‌گذاران خطرپذیر هستند. این سرمایه‌گذاران علاوه بر ایده‌های برتر به دنبال شرکت‌های موفق این حوزه نیز هستند و یکی از معیارهای آنان، قرار گرفتن در لیست تک‌شاخ‌های فناوری است. هم اکنون استارت‌آپ‌هایی که بالای یک میلیارد دلار ارزش دارند، «تک‌شاخ» نامیده می‌شوند. هرساله گزارش تک‌شاخ‌های حوزه فناوری منتشر می‌شود و نکته قابل توجه در بررسی این شرکت‌ها، علاوه بر زمینه فعالیت آنان، جغرافیای آنهاست، زیرا اکثر تک‌شاخ‌های جهان در ایالات متحده (۵۵درصد)، پس از آن چین (۲۱ درصد)، هند (۴ درصد)، انگلستان (۴ درصد)، آلمان (۲ درصد) و کره جنوبی (۲درصد) قرار دارند.

بررسی و استفاده از تجربیات نحوه سرمایه‌گذاری در کشورهای موفق در این حوزه دارای اهمیت است، زیرا مهم‌ترین دلیل ایجاد تک‌شاخ‌ها، رشد سرمایه شرکت‌هاست که ماحصل وجود نهادهای مالی ریسک‌پذیر و مهمتر از آن قوانین و مقررات لازم جهت تسهیل در جذب و حفظ سرمایه توسط استارت‌آپ‌ها و کارآفرینان است.

(همچنین بخوانید: میزان سرمایه‌گذاری‌های فعلی، در حد شوخی است)

کشورهایی همچون انگلیس و آمریکا در این زمینه به دلایل مختلف موفق شده‌اند. راه‌اندازی شهر فناوری و ایجاد محیط مناسب جذب سرمایه در محدوده وسیعی از فناوری‌ها، موجبات موفقیت انگلیس به‌عنوان مکان اصلی تک‌شاخ‌های اروپا را فراهم کرده است و در اکوسیستم کارآفرینی آمریکا نیز با قواعد و قوانین مکتوب برای ایجاد ارتباط مطمئن و امن سرمایه‌گذار با کارآفرین و روال‌های تسهیل‌کننده در کنار شفافیت اطلاعاتی توانسته‌اند علاوه بر جذب سرمایه‌گذاران، از اثرات اقتصادی معنی‌داری بهره‌مند شوند، به‌طوری‌که شرکت‌های تحت پوشش با حمایت ریسک‌پذیران توانسته‌اند ۱۱/۹ میلیون شغل ایجاد کنند که حدود ۱۱ درصد از اشتغال بخش خصوصی را تشکیل می‌دهد.

عملکرد صنعت دیجیتال، توسعه فناوری و گسترش زیست‌بوم دیجیتال نشان‌دهنده جذابیت و فرصت‌های آتی این صنعت است و در صورت ایجاد فضای مناسب جهت جذب و حفظ سرمایه به‌عنوان عامل اصلی رشد و موفقیت استارت‌آپ‌های فناوری، اثرات اقتصادی قابل توجهی را به‌همراه خواهد داشت و این موضوع در کنار رویکرد جهانی شکل‌گیری استارت‌آپ‌ها در گسترده‌شدن بازار و در نتیجه بهره‌مندی از منابع مالی جهانی حائز اهمیت است.

سال ۲۰۱۴ را یک سال فوق‌العاده در صنعت دیجیتال می‌توان برشمرد. ظهور کسب‌وکارهای متنوع جدید و بهبود صنایع مختلف به‌واسطه تجارت الکترونیک، خدمات بنگاه‌ها (ابر و خدمات مرتبط با ابر)، محتوا و ایجاد اقتصاد اشتراکی جدید به لطف رشد ۲ برابری صنعت دیجیتالی با درآمد جهانی ۳ تریلیون دلار، این حوزه از بخش سنتی مخابرات پیشی گرفت. این رشد ناشی از نگاه سرمایه‌گذاران در این سال بود. با سرمایه‌گذاری ۲۲۰ میلیارد دلار در حوزه دیجیتال (نسبت به ۱۰۰ میلیارد دلار سال۲۰۱۳) رشد جهانی این صنعت از شتاب بیشتری برخوردار شد. ارزیابی شرکت‌های دیجیتالی در این سال، وجود ۱۹۰ تک‌شاخ با ارزش حدود ۶۰۰ میلیارد دلار و درآمد بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار است.

(همچنین بخوانید: مسیر پرورش‌ «تک‌شاخ‌های» تکنولوژی)

یکی دیگر از دلایل ایجاد تک‌شاخ‌ها رشد سرمایه شرکت‌ها به‌واسطه دسترسی بیش از حد آنان به نقدینگی است. از محرک‌های بالقوه ایجاد تک‌شاخ‌ها در سال ۲۰۱۴، سرمایه‌گذاری به‌وسیله چند شرکت وی‌سی بانفوذ و پیشرو است، به‌طوریکه ۸ شرکت وی‌سی در ۴۲ درصد از مجموعه تک‌شاخ‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند. رشد منابع مالی در دسترس در این سال برابر ۱۶۵ درصد بوده است که رشد شرکت‌های دیجیتالی (۱۵ تا ۲۰ درصد) را نیز به‌دنبال داشته است.

بیشتر تک‌شاخ‌ها با حفظ و یا افزایش ارزش خود ماندگار خواهند بود و عملکرد صنعت دیجیتال، توسعه فناوری و گسترش زیست‌بوم دیجیتال، مانند اینترنت اشیا و امنیت سایبری، نشان‌دهنده جذابیت و فرصت‌های آتی این صنعت است.

نتایج تحقیقات طی سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۵ نشان می‌دهد حدود ۱۳ استارت‌آپ فناوری در اروپا با افزایش ارزش بیش از ۱ میلیارد دلار به تک‌شاخ‌های این حوزه تبدیل شده و در همین زمان نیز در آمریکا ۲۲ تک‌شاخ جدید ایجاد شد. ارزش ایجاد شده توسط تک‌شاخ‌های اروپا از سال ۲۰۰۰ حدود ۱۲۰میلیارد دلار بوده است که این میزان در مقایسه با ارزش «فیس‌بوک» که به تنهایی ۲۲۹ میلیارد دلار و یا "اوبر" با ارزش ۴۰ میلیارد دلار، قابل توجه است.

با استناد به گزارش داوجونز مبنی بر اینکه تعداد ۴۰ استارت‌آپ اروپایی، با افزایش سرمایه توانسته‌اند ارزش خود را به هر کدام ۱ میلیارد دلار یا بیشتر از آن افزایش دهند، می‌توان گفت ۱۷ شرکت از ۴۰ شرکت اروپایی که تعداد آنان نسبت به قبل ۲ برابر شده است، متعلق به انگلیس است که در میان آنها استارت‌آپ‌های مالی (فین‌تک) با ۸ شرکت، بیشترین سهم را دارا است. سوئد با ۶ تک‌شاخ در رده دوم و بعد از آن آلمان و روسیه با ۴ و فرانسه با ۲ تک‌شاخ قرار گرفته‌اند. در ادامه نیز فنلاند با ۲، ایتالیا، هلند و ایرلند هرکدام با یک شرکت حضور دارند.

با توجه به تاثیر راه‌اندازی شهر فناوری لندن که در مدت زمان ۵ سال توانسته با کسب جایگاه مهم به‌عنوان هاب فناوری، زمینه‌های جهش اقتصادی انگلیس را فراهم کند، می‌توان گفت آمار منتشرشده نشان می‌دهد تعداد شرکت‌های بخش فناوری دیجیتال لندن از زمان راه‌اندازی شهر فناوری، ۴۶ درصد رشد داشته است. این بخش با نیروی کار تقریبی ۲۰۰ هزار نفر در سال ۲۰۱۵ نسبت به سال۲۰۱۰، از افزایش ۱۷ درصدی برخوردار بوده است. همچنین بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۴، بیش از ۱۰۰۰ پروژه سرمایه‌گذاری بین‌المللی در شهر فناوری لندن آغاز شده است.

ایجاد محیط مناسب جهت جذب و حفظ سرمایه یکی از دلایل موفقیت انگلیس به‌عنوان مکان اصلی تک‌شاخ‌های اروپا است. بخش فناوری لندن یکی از متنوع‌ترین بخش‌ها در سطح جهان است. از واریا (warya) گرفته تا شتاب‌دهنده استارت‌آپی تلفونیکا در این شهر فعالیت می‌کنند. حتی غول اینترنتی گوگل که محرک ایجاد زیست‌بوم فناوری متنوع و فراگیر است نیز یک برنامه آزمایشی برای کارآفرینان در شهر فناوری لندن اجرا کرده است.

بدنه سنگین و محافظه‌کار روش‌های سرمایه‌گذاری، می‌تواند مانعی برای قابلیت، ظرفیت و چالاکی لازم برای حمایت از فرصت‌های سرمایه‌گذاری این حوزه به‌شمار آید، همچنین زیست‌بوم مناسب برای رشد و توسعه نوپاها، متشکل از مجموعه‌ای از عناصر و اضلاع است که بدون حضور آنها رشد و ارتقای شرکت‌ها امکان‌پذیر نیست.

نقش مراکز رشد و شتاب‌دهنده‌ها، مراکز و شبکه‌های سرمایه‌گذاری، رسانه‌ها، سازمان‌های مردم‌نهاد، موسسات عمومی و دولتی مرتبط، دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی حرفه‌ای در این عرصه بسیار حائز اهمیت است و فعالیت این مراکز با رویکرد فعال‌سازی فضای کسب‌وکارهای نوپا، مکمل و پوشش‌دهنده یکدیگر خواهد بود و به افزایش ثمردهی تلاش‌های صورت‌گرفته در این حوزه کمک به‌سزایی می‌کند.

با توجه به مطالب گفته‌شده می‌توان نتیجه گرفت فضای مجازی به‌ویژه استارت‌آپ‌ها از ظرفیت عظیمی در جهت رشد و توسعه اقتصاد کشور برخوردارند و این امیدواری وجود دارد تا عناصر تاثیرگذار در رشد و توسعه فعالیت‌های اقتصادی در فضای مجازی، با بهره‌گیری از تجارب سایرکشورها و در چارچوب منافع ملی کشور، به ایفای نقش پرداخته و موجبات رشد و تعالی اقتصاد کشور در بهره‌گیری از قابلیت‌های فضای مجازی را فراهم آورند.

* نوشته دکتر فیروزآبادی، دبیر شورای‌عالی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی کشور

(همچنین بخوانید: استارت‌آپ‌ها، مسیری به‌سوی اقتصاد شایسته ایرانی)