سرمایه‌گذاری تخصصی در استارت‌آپ‌های ایرانی

سرمایه‌گذاری تخصصی در حوزه استارت‌آپ‌ها یکی از مهمترین نیازهای این بخش به حساب می‌آید.

نوپانا: ظهور و شکل‌گیری شتاب‌دهنده‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و صندوق‌های سرمایه‌گذاری تخصصی مثل سرمایه‌گذاران جسورانه یا همان وی‌سی‌ها در کشور اتفاق امیدوارکننده‌ای است. با این وجود حجم سرمایه‌گذاری تخصصی روی استارت‌آپ‌ها در ایران در مقایسه با كشورهاي دیگر و با توجه به نیاز موجود بسیار کم است. یکی از چالش‌های اصلی اینجاست که سرمایه‌های سنتی و مردمی به دلایل مختلف همچون مشكل فرهنگ‌سازی، نرخ بالای سود بانکی، عدم حمایت کافی نهادهای حاکمیتی از وی‌سی‌ها و … به سمت کارآفرینی استارت‌آپی نمی‌آید. همینطور مشکلات متعددی در جذب سرمایه‌های خارجی یا برقراري امنیت سرمایه‌گذاری وجود دارد.

به گزارش نوپانا، مهم‌ترین دغدغه هر کس که کسب‌وکاری راه می‌اندازد در وهله نخست، یافتن راه‌های جذب سرمایه و بازار فروش کالاها و خدمات است و در وهله بعدی طراحی روش‌هایی برای پایین آوردن هزینه تولید و به حداقل رساندن بهای تمام‌شده است. سرمایه‌گذاری و سرمایه‌پذیریِ بنگاه‌ها، شراکت است و شراکت در هر سطحی شامل در نظر گرفتن این موضوع می‌شود که بازار مد نظر به چه سمتی حرکت خواهد کرد و ریسک‌های پیش روی آن کدامند؟

در این گزارش ویژه فضای بازار ایران از جنبه سرمایه‌گذاری تخصصی در استارت‌آپ‌های ایرانی با نگاه به امکان‌های داخلی و دانش مدیریت و روش‌های جدید کارآفرینی بررسی شده است.

 سرمایه‌گذاری فناورانه در ایران

شكل‌گيری کسب‌وکارهای نوپا (استارت‌آپ)، مراكز رشد و كارآفريني، شتاب‌دهنده‌ها (Accelerator) و صندوق‌های سرمايه‌گذاري خطرپذير (Venture Capital) در كنار فضاي آموزش كارآفريني در مراكز آموزش عالي و ساير موسسات آموزشي در پنج سال اخير به‌طور قابل توجه رشد داشته است. در فضاي ترويجي هم برگزاري رويدادهاي مختلف براي شناسايي كارآفرينان و فرصت‌هاي سرمايه‌گذاري به توسعه این فضا كمك كرده است.

از سوي ديگر دولت هم با اجرايي کردن قانون تاسيس و حمايت از شركت‌هاي دانش‌بنيان، گام مهمي را براي تسهيل‌گري و توسعه در این بخش برداشته است و همچنین ایجاد صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري جسورانه در بورس كليد خورده است.

نكته مهمي كه در اين بين مطرح مي‌شود سرعت رشد شركت‌هاي نوپا (استارت‌آپ) و علاقه روزافزون كارآفرينان جوان ايراني به حضور در اين فضا و ضرورت تامین منابع مالي و ساختارهاي مناسب پشتيباني از آن‌هاست. همچنین در این فضا صحبت از حضور سرمايه‌گذاري خارجي در تقويت اين زيست‌بوم نيز مطرح مي‌شود.

از طرفی در مرحله شكل‌گيري ايده نياز به منابع مالي حداقلي براي شكل‌گيري تيم و انسجام در راهبري ايده و فرصت سرمايه‌گذاري داريم كه اين منابع در كنار ارائه مشورت‌ها و راهنمايي‌هاي لازم براي تعريف صحيح و دقيق ايده بايد تزريق شود و طرح تجاري قابل اجرايي مشخص شود. جذب سرمایه‌های بیشتر به شکل تخصصی در مراحل بعدی اتفاق می‌افتد.

برای آشنایی با چگونگی روند جذب سرمایه و وضعیت سرمایه‌گذاری فناورانه در ایران، اینجا را ببینید.

نیاز به وی‌سی‌ها در زیست‌بوم کارآفرینی

سرمایه‌گذاری خطرپذیر یکی از حلقه‌های مکمل زیست‌بوم کارآفرینی است که می‌تواند زمینه‌ساز توسعه اقتصاد دانش‌بنیان، تحقق اقتصاد مقاومتی و حل مشکلات اقتصادی کشور باشد.

در بیشتر کشورها و به‌ویژه کشورهای در حال توسعه، زنجیره تجاری‌سازی ایده‌ها، اختراعات و فناوری‌های جدید و عرضه محصولات و خدمات نوآورانه ناشی از فعالیت‌های کسب‌وکارهای نوپا و دانش‌بنیان به جامعه و بازارهای داخلی و صادراتی نیاز به حلقه‌های مکمل دولتی، عمومی و حتی تخصصی دارد.

کسب‌وکارهای نوپا به دلیل ریسک‌ بالا، توان جذب سرمایه برای توسعه طرح‌های اولیه خود را ندارند و برای ورود به بازار و افزایش بازدهی، نیازمند سرمایه‌گذاری‌هایی با شرایط ویژه و متفاوت از تسهیلات بانکی یا وام‌های صندوق‌های فناوری هستند.

در سال‌های اخیر با ایجاد نهادهای مالی جدید (صندوق‌های فناوری)، قدمی در راستای ارائه خدمات مالی به این کسب‌وکارها صورت گرفته است. با این حال به دلیل اینکه مدیران کسب‌وکارهای نوپا از توان و دانش مالی کافی برخوردار نبوده و سابقه و تخصص مدیریتی چشم‌گیری برای تکمیل زنجیره ایده تا بازار ندارند، صندوق‌های پژوهش و فناوری موجود حاضر نیستند ریسک بالای تأمین مالی این شرکت‌ها را بپذیرند؛ زیرا این صندوق‌ها عمدتا به دنبال بازگشت سرمایه خود در کوتاه مدت و پایین بودن ریسک طرح‌های فناورانه هستند.

سرمایه خطرپذیر (Venture Capital)، سرمایه‌ای است که به همراه کمک‌های مدیریتی، در اختیار شرکت‌های جوان، کوچک، به‌سرعت در حال رشد و دارای آتیه اقتصادی قرار می‌گیرد. همچنین شرکت‌ها یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی هستند که آن‌ها را از دیگر نهادهای مالی از جمله بانک‌ها مجزا می‌کند. سهیم‌ شدن در مالکیت شرکت‌های نوپا شاید مهم‌ترین وجه تمایز یک سرمایه‌گذاری جسورانه با دیگر سرمایه‌گذاری‌ها است.

برای مطالعه بیشتر در زمینه سرمایه‌گذاری در زیست‌بوم کارآفرینی و آشنایی با سرمایه‌گذاری خطرپذیر به اینجا مراجعه کنید.

فرصت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر یا جسورانه در ایران

در سال‌های اخیر توجه زیادی به توسعه اقتصاد مبتنی بر دانش و فناوری و صنایع نوآور شده است. تغییرات سریع فناوری منجر به رقابت شدید بنگاه‌های اقتصادی برای استمرار موفقیت‌های تجاری و حفظ بازار کالا و خدمات شده، و دولت‌ها و صاحبان بنگاه‌ها، در برنامه‌های راهبردی خود دلایل تداوم رشد را مورد مطالعه قرار داده‌اند. در ایران نیز این موضوع، مورد توجه سیاست‌گذاران دولتی و غیردولتی قرار گرفته است.

موضوع‌هایی نظیر تجاری‌سازی نوآوری و فناوری، اقتصاد مقاومتی، اقتصاد دانش‌بنیان، بهبود زیست‌بوم یا اکوسیستم کارآفرینی نوآورانه و اهمیت بنگاه‌های اقتصادی کوچک و متوسط از این جهت مورد توجه بوده و بر ایجاد و توسعه استارت‌آپ‌ها (بنگاه‌های نوپای نوآور) به‌عنوان یکی از عوامل اصلی شکل‌گیری اقتصاد نوین تاکید شده است.

بعد از برنامه سوم توسعه اقتصادی کشور، بر کاربردی کردن پژوهش و تجاری‌سازی نوآوری‌های داخلی، تأکید و همزمان با اتخاذ سیاست‌های مختلف و تخصیص منابع مالی برای عملیاتی کردن برنامه‌ها، ساختارهایی نظیر پارک‌های علم و فناوری، مراکز رشد، صندوق پژوهش و فناوری و ستادهای تخصصی توسعه فناوری برای دسترسی به نتایج مذکور ایجاد شد.

با گذشت یک دهه مشخص شد، به‌رغم رشد قابل توجه شاخص‌های علمی و فناوری در کشور، نتایج در ابعاد اقتصادی مطلوب نیست. در این گفتار، بخش مهمی که در این رویکردها، کمتر مورد توجه قرار گرفته است، بررسی می‌شود. حمایت و پشتیبانی از استارت‌آپ‌ها و تجاری‌سازی نوآوری و فناوری برای تولید بیشتر محصول و خدمات نوین، در کشور ما به افزایش اعتبارات دولتی و ارائه وام با نرخ سود و کارمزد حمایتی به برخی از شرکت‌ها محدود شده است.

چرا که با ابعاد پیچیده آن آشنایی زیادی وجود ندارد. در حالی‌که تجربیات موفق بین‌المللی نشان می‌دهد شکل‌گیری اکوسیستم استارت‌آپی، نیازمند ابزارهای تخصصی و نوین تأمین مالی، مانند سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر است.

برای بررسی سرمایه‌های خطرپذیر و مشاهده فرصت‌های پیش‌رو در ایران و آسیا به اینجا مراجعه کنید.

وضعیت تمایل به جذب سرمایه جسورانه در ایران

حمایت از استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپا و حتی حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان باید به‌گونه‌ای باشد که این شرکت‌ها و نهادها به سمت وی‌سی‌ها هدایت شوند.

رضا زرنوخی، رئیس انجمن وی‌سی ایران در همین زمینه می‌گوید: «متاسفانه در ایران بسیاری از استارت‌آپ‌ها و حتی شرکت‌های دانش‌بنیان که بخشی از آن‌ها استارت‌آپ هستند برای ایجاد کسب‌وکار خود به دنبال دریافت وام و تسهیلات با سود کم هستند، مساله‌ای که در هیچ کجای دنیا باب نیست.»

زرنوخی ادامه می‌دهد: «در شرکت‌هایی که از ابتدا به عنوان یک استارت‌آپ وارد عرصه تجارت شده‌اند و اکنون به عنوان شرکتی بزرگ با تراز مالی خوب و عالی مشغول به فعالیت هستند، به محض موفقیت بخشی از سهام به سرمایه‌گذار و شرکت یا نهادی واگذار می‌شود که ریسک سرمایه‌گذاری را انجام داده است (همان وی‌سی‌ها)، اما در ایران این اتفاق نمی‌افتد؛ در نتیجه سرمایه‌گذار تمایلی برای سرمایه‌گذاری در این بازار ندارد چرا که برایش صرفه اقتصادی و سودی که انتظار دارد را ندارد.»

او می‌گوید: «حتی شرکت‌های دانش‌بنیان نیز خواهان وی‌سی‌ نیستند و ترجیح می‌دهند از صندوق‌هایی که دولت و معاونت علمی و فناوری رییس‌جمهور معرفی کرده است استفاده کنند.»

زرنوهی با اشاره به اینکه بانک‌ها باید پرداخت وام را به کسب‌وکارهای نوپا قطع کنند، می‌گوید: «حمایت از استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپا و حتی حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان باید به‌گونه‌ای باشد که این شرکت‌ها و نهادها به سمت وی‌سی‌ها هدایت شوند و با توسعه بازار و ایجاد ارزش‌افزوده ضمن کمک به این کسب‌وکارها برای سرمایه‌گذاری نیز ترغیب شوند.»

برای خواندن ادامه این مصاحبه اینجا را ببینید.

چشم‌انداز مصرف‌کنندگان دیجیتال در ایران

یکی از گزارش‌های تحلیلی از بازار مصرف دیجیتال ایران، اقبال مصرف‌کنندگان محصولات و خدمات جدید دیجیتالی، به‌خصوص نسل سوم و چهارم اینترنت و چالش‌های پیش روی این حوزه را نشان می‌دهد. در این گزارش تحلیلگران یورومانیتور پیش‌بینی کرده‌اند که عوامل مهمی همچون اتخاذ سیاست‌های جدید دولت ایران، کاهش تحریم‌‌های اقتصادی و علاقه‌ فزاینده سرمایه‌گذاران در حوزه خدمات اینترنت پرسرعت همراه، سبب شده بازار مخابرات و ارتباطات راه دور ایران چشم‌انداز نویدبخشی را پیش رو داشته باشد.

طی ۲ سال اخیر، دولت محدودیت سرعت اینترنت را برداشته است و پروانه بهره‌بردای اینترنت نسل سوم (3G) و نسل چهارم (4G) برای اپراتورهای تلفن همراه صادر شده است. اپراتورها در حال سرمایه‌گذاری روی شبکه‌های فیبر نوری شهری هستند. ضمن آنکه قرار است مزایده طیف باند (فرکانس) مخابراتی نسل چهارم نیز برگزار شود که تقاضای روبه‌رشد جوانان را تامین خواهد کرد.

در این گزارش، از ایران به‌عنوان یکی از بازارهای آینده مخابرات خاورمیانه و شمال آفریقا نام برده شده است. ایران سال‌ها تحت تحریم‌های سخت غرب قرار داشت، اما از سال ۲۰۱۵، از بیشترین علاقه‌مندی کاربران و مشترکان موبایل در خاورمیانه برخوردار شده است. طبق این پیش‌بینی با برداشته‌ شدن تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا در ژانویه ۲۰۱۶، به تدریج سرمایه‌گذاری‌های مناسبی در حوزه مخابرات صورت خواهد گرفت و فناوری‌های به‌روز غربی راه خود را به داخل کشور خواهند گشود.

یورومانیتور در بخش دیگری از گزارش خود به بحث نابرابری مصرف‌کنندگان ایران در دسترسی به اینترنت پرسرعت به دلیل هزینه‌های بالا و ناکافی‌بودن درآمد پرداخته است. تلفیقی از سطح سرمایه‌گذاری پایین در حوزه‌ ارتباطات، هزینه‌های بالا و شکاف درآمدها، سبب شده که خانوارهای فقیرتر ایران به این خدمات دسترسی کمتری داشته باشند.

با این حال، انتظار می‌رود با تمرکز دولت ایران بر تکنولوژی و رشد اقتصادی و نیز سرمایه‌گذاری بیشتر در حوزه‌ شبکه‌ها، این نابرابری تا حد امکان کمتر شود. در سال ۲۰۱۵، خانوارهای شهر قم از کمترین میزان دسترسی به اینترنت پرسرعت خانگی برخوردار بودند، در حالی که تهران در این حوزه پیشتاز بود.

برای مطالعه ادامه این گزارش به این مطلب مراجعه کنید.

( همچنین بخوانید: وضعیت استارت‌آپ‌ها در کشورهای همسایه )