خطر بزرگ زمين‌لرزه کارآفرینان ایرانی را تهدید می‌کند (قسمت دوم)

پارک فناوری پردیس نزدیک به محل تلاقی ۲ گسل فعال، شمال تهران و گسل مشا احداث شده است.

نوپانا: توسعه شهر جدید پردیس در شرق استان تهران به تدریج از سال ۱۳۷۲ آغاز شد. در اولین طرح جامع برای این شهر جمعیتی ۱۵۰ هزار نفری در سال  ۱۳۷۴ برای آن در نظر گرفته شد. در اولین طرح تفصیلی در سال ۱۳۸۸ نیز جمعییت ۱۶۸ هزار نفر و در آخرین طرح جامع در سال ۱۳۸۴ هم جمعیت ۲۰۰ هزار نفری برای پردیس لحاظ شد. پارک فناوری پردیس در همین محدوده قرار دارد؛ محدوده‌ای که میان دو گسل فعال شمال تهران و مشا واقع شده‌ است. این درحالی است که تعداد زیادی شرکت دانش‌بنیان در این منطقه حضور دارند، منطقه‌ای که هرلحظه ممکن است میزبان حادثه‌ای بزرگ باشد.

محدوده جمعیتی کلان شهر تهران عملا از هشتگرد در استان البرز در غرب آغاز شده و تا کرج و تهران ادامه می‌یابد و در نهایت در محدوده شهرهای پردیس، بومهن و رودهن در استان تهران به پایان می‌رسد. این پهنه کلان‌شهری که شامل چندین شهر و شهرک در دو استان تهران و البرز است جمعیتی بالغ بر حدود ۱۷ میلیون نفر را در خود جای داده است. متاسفانه گسل‌های فعال نیز مانند گسل شمال تهران و گسل‌های کهریزک و ری و اشتهارد و گسل‌های فعال کوچکتری مانند گسل طرشت و چیتگر همگی در همین پهنه بزرگ شهری جای گرفته‌اند.

با درنظر گرفتن آسیب پذیری بالا و معرضیت جمعیتی بالا (به نحوی که حدود ۴ میلیون نفر در حریم یا نزدیک گسل‌های فعال در این محدوده زندگی می‌کنند) ریسک زلزله ناشی از جنبایی هریک از گسل‌های فعال در کل محدوده بسیار بالا خواهد بود.

در این گستره حدود ۱۸۷ سال است که زمین‌لرزه مهمی رخ نداده است (آخرین رخداد مهم مربوط به زلزله ١٢٠٩ دماوند و شمیرانات است). با توجه به رخداد هر دویست سال یک زمین‌لرزه اصلی (با بزرگای حدود هفت ريشتر) در این محدوده توجه به نحوه بارگذاری جمعیتی در گستره استان تهران و همچنین محل‌هایی که برای بارگذاری جمعیتی انتخاب می شود بسیار مهم است. جمعیت بیشتر در معرض خطر به معنی معرضیت بالاتر و در نتیجه ریسک بالاتر خواهد بود. شهر تهران و شهرهای پیرامونی آن مانند پردیس و پرند همچنان از جذاب‌ترین جاهای کشور برای مهاجرت هستند. شرق و جنوب شرق تهران کانونی برای مهاجرتِ مهاجران از روستاها و شهرهای دچار خشکسالی شده از استان‌های خراسان، کرمان، سیستان و بلوچستان و همچنین حدود ۵۰۰ هزار نفر مهاجر ثبت نشده ولی برآورد شده افغان است. کانون‌های مدرن جمعیتی که در سایت‌های دولت‌های پیشین طراحی و اجرا شدند (مانند شهر جدید پردیس در ۱۷ کیلومتری شرق تهران و شهر جدید پرند در ۳۳ کیلومتری جنوب غرب تهران) عملا هر دو با چالش‌های زلزله و کمبود آب مواجه‌اند.

در ساخت ساختمان‌های بلند مرتبه و برج در حوزه نزدیک گسل فعال باید توجه کرد که هنگام یک زمین‌لرزه علاوه بر امکان گسیختگی مستقیم در سطح زمین، احتمال ایجاد تکان‌های بسیار شدید در اثر پالس‌های پریود بلند -در اثر پدیده جهت پذیری در هنگام رخداد زمین‌لرزه در نزدیکی گسل زمین‌لرزه، و پدیده «پله پرش» (فلینج)- به ویژه بر روی صفحه گسیختگی وجود دارد. تجربیات قبلی در زمین‌لرزه‌هایی که در ایران (زلزله ۱۳۸۲ بم)، ترکیه (زلزله های ایزمیت و دوزجه در سال ۱۳۷۸)، ژاپن (زلزله ۱۳۷۳ کوبه)، آمریکا (زلزله‌های ۱۳۶۸ لوماپریتا، ۱۳۷۱ لندرز و ۱۳۷۲ نورث ریج همگی در ایالت کالیفرنیا)، نیوزیلند (زمین‌لرزه‌های ۱۳۸۹ کرایست چرچ)، چین (زلزله ۱۳۷۸ ونچوان) و ... رخ‌داده و جنبش در نزدیکی گسل در دستگاه‌های شتاب‌نگاری ثبت شده است، نشان از آن دارد که پالس‌های تغییر مکان و تکان‌های شدید در هنگام رخداد زمین‌لرزه با پریودهای طبیعی حدود ۰.۵ تا ۲ ثانیه در موارد متعددی ثبت و تجربه شده و اهل فن می‌دانند که این پریود‌های طبیعی مطابق با پریود‌های طبیعی نوسان در ساختمان‌های حدود پنج تا ۲۰ طبقه است. بنابراین علم موجود به ما حکم می‌کند که هرنوع احداث ساختمان بلند و توسعه شهر-به‌ویژه انبوه سازی و برج سازی- در چنین مناطقي بدون شک به توسعه مناطق با ریسک بالا می‌افزاید. وجود تغییرات شدید توپوگرافی (پستی و بلندی) در این نواحی به احتمال تشدید امواج زمین‌لرزه احتمالی در این مرزهای توپوگرافی در پای دامنه‌ها می‌انجامد. تشدید امواج در اثر تغییرات پستی و بلندی در مرزهای بین کوه و دست (که در شمال تهران مشخص کننده ناحیه گسل شمال تهران است) بدون شک تشدید کننده خرابی‌ها خواهد بود.

قسمت پيشن مطلب: 

قسمت اول