استارت‌آپ چیست؟

این‌روزها بحث درباره استارت‌آپ‌ها در کشور داغ شده است، اما استارت‌آپ‌ها چه نوع کسب‌وکاری هستند؟

استارت‌آپ‌ها این روزها به یکی از مهمترین عوامل رشد اقتصادی در کشورهای مختلف جهان تبدیل شده‌اند. این نوع خاص از کسب‌و‌کار در ایران نیز مدتی است مورد توجه قرار گرفته و نمونه‌های بومی موفقی هم در کشور ایجاد کرده است. اما تا به حال از خود پرسیده‌اید که مدل اقتصادی این نوع کسب‌و‌کارها چیست؟ چرا بعضی از آنها کار خود را با تخفیف‌های بسیار بزرگ و حتی خدمات رایگان شروع می‌کنند؟ یا چطور توسعه استارت‌آپ‌ها می‌تواند کشور را در مسیر رشد شتابان اقتصادی قرار دهد؟ و چرا استارت‌آپ‌های خدماتی در کشور بیشتر رشد کرده‌اند؟ در همین زمینه به پنج پرسش مهم پاسخ داده شده است؟

استارت‌آپ چیست؟

شاید خیلی از ماها تا کنون واژه استارت‌آپ به گوشمان خورده باشد اما تعریف روشن و دقیق آن را ندانیم. به همین علت ممکن است برداشت نادرستی از فعالیت این کسب‌و‌کارهای نوین داشته باشیم. به زبان ساده یک شرکت استارت‌آپی که به اختصار «استارت‌آپ» و در زبان فارسی «کسب‌و‌کار نوپا» نامیده می‌شود، نوع خاصی از کسب‌و‌کار نوظهور است که از سرعت رشد تجاری بالایی برخوردار است. کسب‌و‌کارهای نوپا رشد خود را در بازار بسیار بزرگی از مشتریان خود در جامعه محقق می‌کنند. بازاری که نیازمند محصول، فرایند یا خدمات نوآورانه جذاب ارائه شده توسط آن شرکت است. شاید بهتر باشد در این زمینه مثال‌های قابل لمسی را ارائه کنیم.

به عنوان مثال یکی از فروشگاه‌های آنلاین مشهور داخل کشور که چندی پیش توسط دو برادر دوقلوی ایرانی راه‌اندازی شد نوعی استارت‌آپ است. این استارت‌آپ در زمان تاسیس با ایده‌ای ساده اما هوشمندانه راه‌اندازی شد که با هدف حمایت از مصرف‌کنندگان ایرانی به سرعت رشد کرد و اکنون میلیون‌ها نفر با این فروشگاه آنلاین سر و کار دارند. اما نکته مهم اینجاست که دلیل رشد مناسب این استارت‌آپ‌ها شناسایی نیاز واقعی در جامعه است. 

استارت‌آپ‌ها چگونه مشتری جذب می‌کنند؟

کسب‌و‌کارهای نوپا معمولا با فناوری سر و کار دارند و برای رسیدن به هدف خود از فناوری‌های نوین به شکل خلاقانه استفاده می‌کنند. آنها زنده‌ خواهند ماند تا زمانی که فناوری زنده است. زیرا نها نیاز واقعی را شناسایی می‌کنند و مشتریان این شرکت‌ها همان‌هایی هستند که با فناوری به صورت روزمره سر و کار دارند. در حال حاضر می‌توان گفت تقریبا همه استارت‌آپ‌ها به هر نوعی که شده از داده‌های بزرگ، وب، موبایل، اینترنت و فناوری‌های جدید استفاده می‌کنند تا رشد بالایی داشته باشند و به تعداد کاربران و مشتری‌های بالایی برسند. این اتفاق مخصوص ایران نیست و در سراسر جهان همین مدل رایج است.

برای مثال بهتر است به گوگل، آمازون بایدو چین یا علی بابا اشاره کنیم. همه این شرکت‌ها از فناوری اطلاعات برای رشد استفاده می‌کنند. نمونه‌های داخلی هم نیاز مشابه به فناوری اطلاعات دارند.

چرا استارت‌آپ‌ها به مشتریان تخفیف‌ می‌دهند؟

این روزها صحبت از طرح‌ها و تخفیف‌های استارت‌آپ‌ها زیاد به گوش شنیده می‌شود. باید گفت این تخفیف‌ها محدود و حساب‌شده هستند. شاید تا اینجای متن که با استارت‌آپ‌ها و نحوه جذب مشتری و کاربر در آنها آشنا شدید، راحت‌تر بتوانید چرایی اعمال این تخفیف‌ها را پاسخ دهید. اما برای درک بهتر این مساله نه چندان پیچیده بهتر است مساله را با یک مثال بررسی کنیم. یک قنادی مشهور در محله شما شعبه جدیدی را افتتاح می‌کند، روز افتتاحیه هم‌محلی‌های شما می‌توانند به صورت کاملا رایگان از شیرینی‌های خوشمزه آن قنادی استفاده کنند. جمعیت زیادی از سر و کول هم بالا می‌روند تا شیرینی رایگان به آنها هم برسد. رسانه‌های محلی هم جمع می‌شوند. مردم همه تا مدت‌ها از قنادی جدید و طعم شیرین به یادماندنی صحبت می‌کنند. چرا مالکان یا سرمایه‌گذاران قنادی این همه هزینه کردند؟ پاسخ واضح است. آنها با یکی از رایج‌ترین مدل‌های کسب‌و‌کار به دنبال جذب کاربر و مشتری وفادار هستند. مشتری‌هایی که هرگز طعم خوشمزه و شیرین را فراموش نخواهند کرد. مشتری‌هایی که همیشه در دسترس قنادی هستند و برای شیرینی‌های با قیمت واقعی در روزهای بعد نیز به راحتی هزینه می‌کنند. چون این شیرینی‌ها را یا جای دیگری پیدا نمی‌کنند یا اگر هم پیدا کردند در واقع دور از محله آنهاست و از نظر هزینه و زمان برای آنها صرفه ندارد. استارت‌آپ‌ها، موسسین و سرمایه‌گذاران آنها نیز از طریق تخفیف‌ در برهه‌های مختلف زمانی در واقع همین مدل و مدل‌های مشابه جذب کاربر و مشتری وفادار را دنبال می‌کنند. در ایران نیز همین اتفاق می‌افتد. تخفیف‌های استارت‌آپی از پولداری یا توطئه‌های پنهانی سرچشمه نمی‌گیرد. این یک مدل رقابتی جذب کاربر و مشتری است.

آیا استارت‌آپ‌ها قصد سو استفاده از اطلاعات مشتریان خود دارند؟

مدتی است که کسب‌و‌کارهای نوپا در کشور مورد کنکاش خاصی قرار گرفته‌اند. سوالات و ابهامات زیادی درباره آنها مطرح می‌شود. ظن و گمان درباره نحوه فعالیت آنها، استارت‌آپ‌ها را بسیار مشکوک جلوه می‌دهد. اما شاید تا اینجای متن را که خوانده باشید بیشتر با مدل تجاری این کسب‌وکارها آشنا شده‌اید. حفاظت از اطلاعات یک شخص، جامعه یا کشور بسیار منطقی و لازم‌الاجرا است. ما باید در برابر خطرهای ممکن از جمله سو استفاده از اطلاعات مشریان حساسیت لازم را داشته باشیم. باید در حفظ داده‌های مشتریان نهایت امانت‌داری صورت پذیرد. به عنوان مثال بر اساس نظرسنجی‌ها، مردم آمریکا به استارت‌آپ هایی همچون اپل و سرورهای ابری آن در حفظ داده‌های خود بیشتر از دولت مرکزی آمریکا اعتماد دارند. این اعتماد بی دلیل نیست؛ زیرا اپل به «شرکت معتمد» آنها شهرت یافته است. مثل همان فروشگاه آنلاین داخلی مشهوری که پیش از این در متن مثال زدیم. در همان مثال ممکن است مردم بر اثر گذشت زمان به کارکنان بومی اعتماد پیدا کرده‌اند و این اعتماد در نتیجه نحوه فعالیت آن استارت‌آپ و آشنایی و نظارت بیشتر است. آنها دوست ندارند اطلاعاتشان در اختیار دیگران با کارکنان ناشناخته قرار بگیرد و این یک احساس طبیعی است. استارت‌آپ‌های بومی هم به همین دلیل و دلایل مشابه بیشتر مورد اعتماد قرار می‌گیرند. اگر اطلاعات مردم ایران در دسترس شرکت‌های داخلی تحت نظارت مدیران سالم و نهادهای ناظر همیشه آگاه و فعال باشد، کمترین احتمال سواستفاده وجود دارد. بنابراین استارت‌آپ‌های داخلی بیشتر اعتماد ما را جلب می‌کنند اما خارجی‌ها چه؟

آیا تا به حال به اینکه اطلاعات میلیون‌ها ایرانی در سامانه‌های خدمات رایگان اینترنتی مثل ایمیل، جیمیل، یاهو، تلگرام، واتس‌اپ و موارد مشابه ذخیره می‌شود، حساس شده‌ایم؟ قطعا اگر خطر سو استفاده از اطلاعات مردم باشد بیشتر در این موارد باید به دنبال آن بود. زیرا استارت‌آپ‌های بزرگ داخلی تا امروز امتحان خود را پس داده‌اند و تحت نظارت مستمر مردم و نهادهای متعدد داخلی قرار دارند.

آیا استارت‌آپ‌ها بیشتر خدماتی هستند تا فناور-محور؟

نکته اصلی اینجاست که استارت‌آپ‌های خدماتی هم فناور-محورهستند. پاسخ این سوال ذکر شده هم بسیار واضح است. همانطور که در سوال اول پاسخ داده شد، استارت‌آپ‌ها یا محصول، یا فرایند یا خدمات نوآورانه ارائه می‌کنند تا بازار بزرگ مشتریان خود را پوشش دهند. اگر به روند رشد کمپانی‌های مشهور و نوآور دنیا نگاهی بیندازیم متوجه خواهیم شد که نوآوری آنها در فرایندها و خدمات بیشتر و بسیار سریع‌تر از نوآوری در محصول پاسخ داده و توانسته کاربران بیشتر را جذب کند. در زمینه استارت‌آپ‌های حوزه فناوری اطلاعات اگر به عنوان مثال به نسخه‌های متفاوت گوشی‌های هوشمند توجه کنید، متوجه خواهید شد که ذات فناوری  و نوآوری‌ها در نوآوری فرایند ارائه خدمات است.

از طرفی باید به این نکته توجه داشت که توسعه خدمات اینترنتی هم نوعی توسعه فناوری به حساب می‌آ‌ید.  نمی‌توان گفت توسعه فناوری تنها باید در زمینه‌های غیر فناوری اطلاعات باشد. توسعه فناوری می‌تواند هم در زمینه‌های پایه‌ای علوم و هم فناوری اطلاعات و ارائه خدمات باشد.

ایران به عنوان یک کشور در حال توسعه از این قواعد مستثنا نیست. اینکه مطرح کنیم در کشور سرمایه‌گذاری‌ها فقط روی استارت‌آپ‌های خدماتی انجام می‌شود، کاملا غلط است. اگر به مجموعه‌های حوزه فناوری در کشور مثل بخش‌هایی از دانشگاه‌ها و پارک‌های علم‌و‌فناوری سری بزنیم، متوجه خواهیم شد روند شکل‌گیری استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های نوپای همه حوزه‌های فناوری با سرعت قابل توجهی در حال رشد است. سرمایه‌گذاران خطرپذیر هم با توجه به برنامه‌های بلندمدت این نوع استارت‌آپ‌ها روی آنها سرمایه‌گذاری‌های بسیار خوبی انجام داده‌اند. نمونه‌های موفق بسیاری هم می‌توان داخل کشور مثال زد. موفق از این لحاظ که طبق برنامه پیش می‌روند و در مدت زمان پیش‌بینی شده احتمال موفقیت آنها بسیار بالاست. جدای از رسیدن به تخصص و کسب فناوری، نیاز به ایجاد زنجیره ارزش و تولید و فروش در استارت‌آپ‌های فناور-محور زمان بسیار بیشتری می‌طلبد. به عنوان مثال می‌توان به استارت‌آپ‌های حوزه‌‌ فناوری‌های نانو، زیستی، دارویی، مهندسی پزشکی و یا فناوری‌های همگرای شزان (شناختی، زیستی، اطلاعات و نانو) اشاره کرد که هر روز خبر از موفقیت‌های آنها در کشور به گوش می‌رسد.  

کلام آخر

اکنون ایران در آغاز راه رشد اقتصادی مستمر بر اساس سیاست‌های ابلاغی برنامه ششم توسعه قراردارد. استارت‌آپ‌های بومی نیز از مهمترین عوامل و تقویت‌کننده‌های این رشتد شتابان هستند. «رشد اقتصادی شتابان و پایدار و اشتغال‌زا با بسیج همه‌ امکانات و ظرفیت‌های داخلی کشور»، «بهبود مستمر فضای کسب‌وکار و تقویت ساختار رقابتی و رقابت‌پذیری بازارها»، «مشارکت و بهره‌گیری مناسب از ظرفیت نهادهای عمومی غیردولتی با ایفای نقش ملی و فراملی آنها در تحقق اقتصاد مقاومتی»، «توسعه‌ پیوندهای اقتصادی و تجاری متقابل و شبکه‌ای کشور»، «جذب سرمایه‌ی ایرانیان خارج از کشور و سرمایه‌گذاران خارجی با ایجاد انگیزه و مشوق‌های لازم»، «دانش‌بنیان نمودن شیوه‌ی تولید و محصولات صنعتی و خدمات وابسته به آن، نشان‌سازی تجاری و تقویت حضور در بازارهای منطقه و جهان» و چند مورد دیگر، همه از موارد اقتصادی سیاست‌های کلی ابلاغی برنامه ششم توسعه توسط مقام معظم رهبری هستند. به نظر می‌رسد فعالیت و سرمایه‌گذاری روی کسب‌و‌کارهای نوپا یا همان استارت‌آپ‌ها در این خصوص بسیار موثر بوده و نتایج و ثمرات تاثیرگذا ی را داشته و خواهد داشت. به ویژه اگر همه تمرکزمان بر حمایت از استارت‌آپ‌های بومی و جوانان کارآفرین کشور باشد. این ظرفیت به وجود آمده نیاز به حمایت و حفاظت دارد و هرنوع فعالیت که مانع از رشد آن شود خیانت به ثروت ملی است. سخن آخر اینکه جریان استارت‌آپی و سرمایه‌گذاری خطرپذیر در این زمینه نیاز به حمایت دارد نه تخریب‌هایی ناشی از آگاهی کم!