دولت‌ها و استارت‌آپ‌ها

بررسی الگوها و بهترین عملکردهای دیگر کشورها، می‌تواند نگاه خوبی به دولتمردان در ایران ارائه دهد.

نوپانا به نقل از آی‌تی‌ایران*: در اقتصاد آزاد، همواره تأکید بر آن بوده که نقش دولت به سیاست‌گذاری کارا و مؤثر ختم شود. این رویکرد در روند توسعه کشورها در بخش‌های گوناگون اقتصادی هم به خوبی دیده می‌شود. دولت‌هایی که آموزه‌های اقتصاد آزاد را در دستور کار خود دارند، معمولاً نقش خود را به سیاست‌گذاری محدود می‌کنند. اما آیا این موضوع در مورد استارت‌آپ‌ها نیز صادق است؟

با نگاهی به برخی از کشورهای پیشگام در حوزه استارت‌آپ، می‌توان به وضوح مشاهده کرد که دولت، حداقل دخالت و سیاست‌گذاری را در این زیست‌بوم بر عهده دارد. در این کشورها، در واقع این بخش خصوصی است که سکان‌دار پیشرفت فضای کسب‌وکار استارت‌آپ‌ها است. حال آیا این رویکرد در تمام اقتصادهای آزاد نیز به همین شکل است؟

به نظر می‌رسد پاسخ به این سؤال بسته به میزان بلوغ زیست‌بوم استارت‌آپ‌ها در هر کشور، متفاوت است. با اینکه کشورهایی مانند کره جنوبی، سنگاپور، هنگ‌کنگ و حتی کشورهای اتحادیه اروپا از پیشروهای اقتصاد آزاد به شمار می‌روند، اما در مورد استارت‌آپ‌ها، رویکرد متفاوتی اتخاذ کرده‌اند.

به عنوان مثال، در سنگاپور صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه‌ای مانند Infocomm و Golden Gate با حمایت دولت در حال فعالیت هستند. در هنگ‌کنگ فضای کاری مناسب برای فعالیت استارت‌آپ‌ها با حمایت دولت با عنوان Cyberport  ایجاد شده است. در انگلستان، صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه در حمایت برنامه‌های EIS و SEIS دولت هستند. این طرح‌ها در واقع ارائه‌دهنده مشوق‌های مالیاتی به این شرکت‌ها محسوب می‌شوند.

نکته مهم دیگر در اتخاذ رهیافت مناسب از سوی دولت‌ها، میزان درک آنها از چیستی استارت‌آپ‌ها است. اگر تعریف عملیاتی یک استارت‌آپ به درستی تفهیم نشود، حمایت از آن نیز به درستی انجام نخواهد شد. این حقیقت که استارت‌آپ‌ها، بنگاه‌های اقتصادی متفاوتی هستند و ویژگی‌های آنها لزوماً با خصوصیات شرکت‌های سنتی یکی نیست، باعث لزوم درک و نگاه متفاوتی خواهد شد.

مسئولین دولتی لازم است با مطالعه و تعامل بیشتر با این بنگاه‌ها به جزئیات ویژگی‌های غالباً متفاوت و منحصر به فرد این کسب‌وکارهای نوپا پی ببرند. در بسیاری از موارد، مطالعه به تنهایی نمی‌تواند درک کامل و درستی به مسئولین ارائه دهد؛ بلکه آنها لازم است با تعامل مداوم با بازیگران زیست‌بوم استارت‌آپی کشور با چالش‌ها، فرصت‌ها، مقتضیات و خصوصیات این شرکت‌ها بیشتر آشنا شوند.

به طور کلی می‌توان نتیجه گرفت با بلوغ بیشتر فضای استارت‌آپی هر کشور، دولت‌ها عمدتاً از فضای حمایتی مستقیم به سمت تمرکز بیشتر روی سیاست‌گذاری‌های کارا و مؤثر برای جامعه استارت‌آپی حرکت می‌کنند.

به طور کلی، بهینه‌کاوی و مطالعه رفتار دولت‌ها در کشورهای مختلف، می‌تواند شاخص‌های خوبی را برای هر دولت پدید بیاورد، اما به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود که هیچ دولتی بدون مطالعه و توجه به ویژگی‌های منحصر به فرد فضای کسب‌وکار و زیست‌بوم استارت‌آپ‌های آن کشور، دنباله‌روی یکی از الگوهای اجرا شده در دنیا باشد.

با این حال باید مراقب بود که دچار حالت عکس این موضوع نیز نشویم. از دیگر مشکلات دولت و شرکت‌های ایرانی این است که اصرار بیش از حد آنها بر توسعه الگوهای بومی در فضای خلأ، آنها را دچار روندهای مهلک آزمون و خطا می‌کند. مسلماً رویکردی متعادل در این میان، بهترین گزینه خواهد بود.

بررسی الگوها و بهترین عملکردهای دیگر کشورها و دولت‌ها می‌تواند نگاه خوبی به دولتمردان و فعالان این حوزه ارائه دهد. باید بخاطر داشته باشیم الگوی هر کشور با توجه به شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی، زیرساختی و سیاسی آن متفاوت خواهد بود. به همین علت رویکردهای کره جنوبی یا انگلستان لزوماً بهترین گزینه برای ایران نیستند؛ اما می‌توان از بهینه‌کاوی رفتار دولت‌ها در کشورهای مختلف به این نتیجه رسید که نقش دولت، بیشتر متمرکز بر سیاست‌گذاری‌های کلانِ مؤثر در جهت بهبود فضای استارت‌آپی آن کشور بوده است.

با این تفاوت که در برخی کشورها، بسته‌های حمایتی دولت شامل حمایت از صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر نیز خواهد بود. اما آنچه در کمتر کشوری دیده می‌شود، تعدد و پیچیدگی مقرارت دست‌وپاگیر است که نه تنها کمکی به فضای رشد استارت‌آپ‌ها نمی‌کند بلکه باعث کندی سرعت رشد آنها نیز خواهد شد. چیزی که متأسفانه به وفور در فضای سیاست‌گذاری کشورمان قابل مشاهده است.

متأسفانه موارد متعددی از استارت‌آپ‌ها در ایران دچار سیاست‌های در حال تغییر، پیروی از مقررات زیاد و نیاز به اخذ مجوزهای فراوان هستند.

* علی تهرانی‌نصر (مدیر برنامه‌ریزی و توسعه آپارات)