میدان نبرد تکنولوژیکی آمریکا و چین

پردازنده‌ها – که با نام تراشه‌ها هم شناخته می‌شوند- حالا قطعاتی ضروری در قلب رشد اقتصادی، امنیت سایبری و نوآوری تکنولوژیکی به‌حساب می‌آیند. قطعاتی کوچک‌تر از ‌اندازه یک تمبر پستی و باریک‌تر از قطر موی انسان که از چیزی حدود ۴۰ میلیون ریزقطعه تشکیل شده‌اند و تاثیر آنها روی توسعه جهانی به‌قدری است که این روزها پیشران انقلاب صنعتی لقب گرفته‌اند. از موبایل‌های هوشمند گرفته تا کامپیوترهای شخصی، پردازنده‌های ارتباطی به‌عنوان قلب تپنده اینترنت، خودروهای الکتریکی، روند دیجیتالی‌شدن کالاها و خدمات از قبیل تجارت الکترونیکی جهانی؛ همه و همه وابسته به پردازنده‌ها هستند.پردازنده‌ها – که با نام تراشه‌ها هم شناخته می‌شوند- حالا قطعاتی ضروری در قلب رشد اقتصادی، امنیت سایبری و نوآوری تکنولوژیکی به‌حساب می‌آیند. قطعاتی کوچک‌تر از ‌اندازه یک تمبر پستی و باریک‌تر از قطر موی انسان که از چیزی حدود ۴۰ میلیون ریزقطعه تشکیل شده‌اند و تاثیر آنها روی توسعه جهانی به‌قدری است که این روزها پیشران انقلاب صنعتی لقب گرفته‌اند. از موبایل‌های هوشمند گرفته تا کامپیوترهای شخصی، پردازنده‌های ارتباطی به‌عنوان قلب تپنده اینترنت، خودروهای الکتریکی، روند دیجیتالی‌شدن کالاها و خدمات از قبیل تجارت الکترونیکی جهانی؛ همه و همه وابسته به پردازنده‌ها هستند.

نوپانا به نقل از دنیای اقتصاد: این در حالی است که ظهور تکنولوژی‌های جدیدی مانند هوش‌مصنوعی، رایانش کوآنتومی، اینترنت اشیا و ارتباطات پیشرفته بی‌سیم به‌ویژه ۵G، همه به‌دستگاه‌های مبتنی بر پردازنده‌های نیمه‌رسانا نیاز دارند و به همین دلیل هم هست که با وجود فرصت‌ها و چالش‌های مختلف، تقاضا برای پردازنده‌ها به‌سرعت در حال افزایش است، با این حال همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ و مناقشات تجارت بین‌الملل زنجیره تامین و تجهیز این صنعت را تحت‌فشار قرار داده‌اند و این در حالی است که جنگ آمریکا و چین بر سر حاکمیت تکنولوژی هم احتمال چندشاخه‌شدن این زنجیره در آینده را افزایش داده و خطر فروپاشی و تکنولوژیکی و شکاف در تجارت بین‌الملل را بیشتر کرده است.

دهه‌هاست که آمریکا حاکمیت صنعت پردازنده‌ها در جهان را در اختیار دارد و در سال ۲۰۲۰ سهم ۴۸‌درصدی از درآمد این صنعت را – برابر ۱۹۳میلیارد دلار- به خود اختصاص داده است. بررسی‌های موسسه تحقیقاتی IC Insights نشان می‌دهد که از ۱۵ شرکت بزرگ تولیدکننده پردازنده در جهان، هشت شرکت در آمریکا هستند و همچنین شرکت اینتل از نظر میزان فروش رتبه اول را در میان آنها دارد. چین واردکننده پردازنده‌های خام است و برای توانمندسازی صنعت تکنولوژی خودش به‌طور عمده وابسته به تولیدکنندگان خارجی؛ به‌ویژه تولیدکنندگان آمریکایی است. میزان واردات تراشه این کشور در سال گذشته میلادی برابر ۳۵۰ میلیارد دلار بوده که نسبت به سال ۲۰۱۹ افزایش ۶/ ۱۴‌درصدی داشته است. چین در طول ۶ سال گذشته و در راستای طرح «ساخت چین ۲۰۲۵» و راهبردهای بهبود توسعه صنعت تراشه ملی، تلاش‌های بیشتری برای استفاده از مشوق‌های مالی، اعطای مالکیت معنوی و وضع استانداردهای ضدانحصارطلبی انجام داده است تا روند توسعه صنعت داخلی پردازنده‌هایش را تسریع کرده، وابستگی به آمریکا را کاهش داده و خودش را به‌عنوان رهبر جهانی صنعت تکنولوژی معرفی کند.  با افزایش تنش‌های میان آمریکا و چین – به‌ویژه در زمان ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ- ایالات‌متحده با وضع سیاست‌های سختگیرانه‌تر، کنترل بیشتری بر صادرات پردازنده‌هایش اعمال کرده است. در این میان به‌ویژه پردازنده‌هایی که به چین صادر شده‌اند، سهم بیشتری از این سیاست‌های کنترلی داشته‌اند. با این اوصاف نگرانی‌ها از اقدامات احتمالی چین برای خرید شرکت‌های تکنولوژی چین از طریق زنجیره‌های تامین غیرنظامی و ادغام آنها با ارتش چین و امکانات نظارتی آن، بیشتر و بیشتر شده است.

شرکت بزرگ تایوانی TSMC که با سهم ۵/ ۵۱‌درصدی از بازار تراشه، بزرگ‌ترین تولیدکننده تراشه جهان است و پیشرفته‌ترین تراشه‌های جهان (۱۰ نانومتری یا کوچک‌تر) را تولید می‌کند، حالا میان این دو ابرقدرت قرار گرفته و گرفتار این جنگ تجاری شده است. TSMC محصولاتش را در اختیار شرکت‌های آمریکایی و چینی از قبیل اپل، کوآلکام، برادکام و Xilinx قرار می‌دهد. این شرکت تا همین اواخر هم تراشه‌های مورد‌نیاز شرکت هوآوی را تامین می‌کرد، اما از ‌ماه می سال‌۲۰۲۰ و به‌خاطر محدودیت‌های وضع شده از سوی وزارت بازرگانی آمریکا علیه تامین‌کنندگان قطعات اولیه هوآوی، این همکاری تجاری قطع شد.

تایوان حالا به نقطه مهم ژئوپلیتیکی تبدیل شده است، چون اقدامات دولت ترامپ برای تقویت روابط تایوان با آمریکا، تنش در جزیره تایوان را تشدید کرده و باعث افزایش فعالیت ارتش چین در این منطقه شده است که ظاهرا مشغول آزمایش راه‌حل دولت بایدن در این زمینه هستند. این عوامل در کنار یکدیگر، خطرات جدی برای روند تولید صنعت تراشه جهانی ایجاد می‌کنند. تایوان تنها بخشی از اکوسیستم پیچیده این صنعت است و نمادی از افزایش مشکلات برای شرکت‌ها و کشورهایی است که تحت‌تاثیر این موقعیت ژئوپلیتیکی قرار دارند؛ به‌ویژه کشورهایی که تلاش می‌کنند وابستگی‌های تجاری میان آمریکا و چین از بین بروند. با بالا گرفتن تنش‌های ژئوپلیتیکی، تجاری و تکنولوژیکی و ادامه همه‌گیری کووید-۱۹ که به زنجیره تامین قطعات اولیه ضربه می‌زند، شرکت‌های تراشه‌ساز در حال تلاش هستند تا فرآیند تولید خودشان را با ذخیره قطعات یا جابه‌جایی تجهیزات تولیدشان، از این اختلال گسترده در امان بمانند.

از آنجایی که پردازنده‌ها در قلب رقابت استراتژیک و تکنولوژیک میان آمریکا و چین قرار دارند، این صنعت همچنان طیف متنوعی از تعرفه‌های حمایتی و اقدامات غیرتعرفه‌ای را تجربه می‌کند که جریان تولید و رقابت در این صنعت را تهدید می‌کنند.

بررسی‌های تحلیلی در این زمینه نشان می‌دهد که رابطه اقتصادی و استراتژیک میان چین، تایوان و ایالات‌متحده‌آمریکا وقتی به صنعت پردازنده‌ها می‌رسد، رشد اقتصادی و چالش‌های امنیتی را به‌عنوان چالش اصلی بازیگران بخش‌های خصوصی و عمومی به‌میان می‌آورد؛ موضوعی که فرصت‌هایی خاص و مهم را برای دولت بایدن ایجاد می‌کند تا بتواند فضای رقابتی بازار آمریکا را ارتقا داده و همزمان بلندپروازی‌های تکنولوژیک چین را هم بیشتر و بیشتر کند.

به این ترتیب کارشناسان و تحلیلگران معتقدند که پردازنده‌ها؛ محور اصلی بلندپروازی‌های تکنولوژیکی متقابل آمریکا و چین هستند و همچنین می‌توانند محل آسیب‌پذیری هر دو آنها باشند، چون وابستگی شدیدی به تولیدات غول بزرگ تایوانی دارند.

این در حالی است که چین با وجود سرمایه‌‌گذاری‌های عظیم، به احتمال زیاد نمی‌تواند در فاصله پنج تا ۱۰سال آینده در صنعت پردازنده‌هایش به استقلال کامل برسد و وابستگی خودش از آمریکا را به کلی قطع کند.

در واقع شرکت‌های چینی به‌خاطر محدودیت دسترسی به تجهیزات و نرم‌افزارهای لازم برای پیش‌بردن فرآیند تولید تراشه، امکان رقابت با تراشه‌سازهای بزرگ را نخواهند داشت و حتی احتمالا به سختی می‌توانند نیاز بازار داخلی خودشان را هم تامین کنند. با این اوصاف انتظار می‌رود تایوان به محل اصلی تنش‌های میان آمریکا و چین تبدیل شود و این کشور نقش کلیدی در صنعت تراشه و زنجیره تامین قطعات اولیه بازی کند و چین احتمالا روند رشد اقتصادی خودش را با وجود این محدودیت‌های تجاری به‌سختی دنبال خواهد کرد.