۶ روندی که بخش فناوری ایران را شکل می‌دهند

روندهایی که بر فناوری‌های ایران تأثیرگذار خواهند بود

نوپانا به نقل از ایلنا: در دهۀ گذشته همواره بحث از هسته‌ای شدن ایران به میان بوده و جهان با مطرح‌کردن احتمال ساخت بمب اتم توسط ایران سعی کرده است جلوی توسعه هسته‌ای ایران را بگیرد. زیرا چنانچه این اتفاق به واقعیت بپیوندد، داستان اقتصاد خاورمیانه و آسیای مرکزی از نو نوشته خواهد شد. این داستان مهیج، داستان بمب اتمی نیست بلکه داستان فناوری‌های سبکی است که به نرمی و آرامی، آینده ایران و منطقه را تغییر خواهند داد. با توجه به تحریم‌هایی که درحال برچیده شدن است، بخش فناوری‌های تجاری ایران در یک پیچ تاریخی قرار دارد. حمایت بی سابقه دولت درسطح بالا، ایران را به رهبر علم و تکنولوژی منطقه تبدیل خواهد کرد. البته در کشوری که 60 درصد آن را جوانان زیر 30 سال تشکیل می دهند، خلاقیت بدون آزادی عمل نمی تواند به تنهایی راهگشا باشد.

با تمامی این احوال، از بین همین تضادها است که توسعه علم و تکنولوژی ایران درحال پیشرفت است.

6 روندی که بر بخش فناوری‌های ایران تأثیرگذار خواهند بود عبارتند از:

1-  مخارج دولت در بخش تحقیق و توسعه:

ایران بر روی فناوری‌های نانو، بیوتکنولوژی، سلولهای بنیادی، ژنتیک، مهندسی شیمی، هوا-فضا، کشاورزی پیشرفته، نظام‌های ارتباط لیزری و الکترونیک و علوم کامپیوتری سرمایه‌گذاری کرده و از آنها حمایت می‌کند.

درخلال سالهای 2016-2021 حمایت دولت از این علوم در ردۀ 3 اولویت اول کشور قرار می‌گیرد؛ لذا بودجه تحقیق و توسعه ایران تا سال 2030 با رشد 400 برابری به 4 درصد تولید ناخالص داخلی می‌رسد.

2-  سرمایه‌گذاری و امید بستن به استارت‌آپ‌ها:

 حداقل 3 نهاد بزرگ دولتی از این رویه حمایت می‌کنند. برنامه حمایت از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط اجرا می‌شود و از سرمایه‌گذاری در این بخش حمایت به عمل می‌آید. همچنین دسترسی استارت‌آپ‌ها به فناوری‌های داخلی، مزیت‌های زیادی را برای کشور به همراه خواهد داشت.

علاوه بر آن، امید به مدل‌های کسب‌وکار خلاقانه، انعطاف‌پذیر و مهارتی در آینده کسب‌و‌کارهای ایران به چشم می‌خورد.

3-  حفظ استعدادهای ایرانی در خانه:

با آنکه ایران یکی از کشورهای طراز اول در حوزه ازایه خدمات آموزشی است، کارفرماهای ایرانی نمی‌توانند این نیروها را به خدمت بگیرند. سالانه بیش از 20 درصد هزینه‌های اجتماعی کشور صرف آموزش می‌شود. این عدد معادل 5.4 درصد GDP است اما بیشترین نرخ فرار مغزهای جهانی نیز متعلق به ایران است.

سالانه حدود 150 هزار متخصص از ایران مهاجرت می‌کنند که ارزش از دست‌ رفته آن معادل 2 برابر فروش یک‌ سال نفت کشور است. لذا ایجاد فضای مناسب برای جوانان دارای مهارت از دغدغه‌ها و اولویت‌های ایران است. برخی امیدوارند با برداشته شدن تحریم‌ها، بازگشت قسمتی از این جمعیت متخصص به داخل کشور تسهیل گردد.

4-  کارآفرینی به جریان اصلی جامعه تبدیل می‌شود:

خلاقیت به طور عمیقی ریشه در فرهنگ ایرانیان دارد، اما در مورد کارآفرینی اینچنین نیست. از نظر مردم، مشاغل سنتی و مشاغل دولتی هنوز هم مطمئن‌ترین کارها هستند. پژوهش‌های انجام‌شده درخصوص بازار اقتصادی ایران، نیاز به توسعه ریسک‌پذیری را نشان می‌دهد.

برخی NGOها مانند انجمن کارآفرینی ایران تلاش می‌کنند تا کمپین‌های آگاهی‌بخشی را سازماندهی کنند. دولت نیز سیاست‌های حمایت از کارآفرینی برای جوانان را دنبال می‌کند. نمونه این سیاست‌ها را می‌توان در برپایی 100 هفته استارت‌آپ کشوری در 3 سال اخیر مشاهده کرد. بدین ترتیب، دانشجویان و جوانان کارآفرین می‌توانند قبل از آنکه تصمیمات مهم زندگی خود را بگیرند، از راهنمایی‌ها و مربی‌گری‌های لازم برخوردار شوند.

5-  اصلاحات بیشتر برای دسترسی به اینترنت:

ایران بیشترین تعداد گوشی موبایل و کاربران اینترنت را در خاورمیانه و آسیای مرکزی دارد اما در حوزه دیجیتال شدن، هنوز در یکی از پایین‌ترین رتبه‌های جهانی است. فیلتر کردن‌های دولتی باعث برخی فرارمغزهای مجازی شده است و بسیاری از منابع اینترنتی به خصوص محتوای تولید شده داخلی به جای هاستینگ و مشارکت در اقتصاد داخلی به شرکت‌های خارجی منتقل شده است. به غیر از فیلترینگ، قیمت بالا و کیفیت پائین خدمات ارتباطی، دسترسی کسب‌وکارها به مشتریان داخلی و کشورهای همجوار را سخت کرده است.

برخی اصلاحات بخشی مانند افزایش سرعت اینترنت خانگی و افزایش سرعت اینترنت موبایلی از 3G به 4G انجام شده است اما اقدامات بسیار دیگری لازم است تا دولت ظرفیت کامل اقتصادی این بخش از فناوری و خلاقیت را در عمل باور کند.

6-  خلق یک روایت دیگر:

تفاوت زیادی بین برقراری ارتباط بین مردم و توانمندسازی آنها وجود دارد. مردم و اصلاح‌گرایان هر دو می‌دانند که باید دست در دست هم دهند و فناوری‌ها را توسعه ببخشند.

باید بدانیم که بخش فناوری ایران تمامی جزئیاتی که بتواند این کشور را به یک قدرت و رهبر اقتصادی منطقه ای تبدیل کند در اختیار دارد اما لازم است این عزم و اراده هم ایجاد شود که بین مزیت‌های سنتی و مزیت‌های علمی، مزیت‌های رقابتی متناسب با شرایط روز را انتخاب کنند.

نویسنده: دکتر حمیدرضا حسینی دانا

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد