پیش‌بینی استارتاپ‌ها از وضعیت کسب وکار در نیمه دوم سال

۶ ماه از ورود ویروس کرونا به کشور می‌گذرد و تا حدودی مردم و کسب و کارها که تازه از شوک اتفاقات سال ۹۸ خارج شده بودند، دست و پنجه نرم کردن با این ویروس را هم یاد گرفته‌اند.

نوپانا به نقل از آی‌تی‌ایران، کرونا اگرچه بیشتر محدودیت و کسادی به بار آورده اما از طرفی به برخی کسب‌وکارها فرصت عرض‌اندام و خودنمایی هم داده است. برای مثال با شیوع این بیماری در جهان و بالا رفتن آمار مبتلایان به این بیماری، سیستم آموزشی کشورها نیز برای جلوگیری از تجمع، مدارس و دانشگاه‌ها را تعطیل کرده و خواستار آموزش آنلاین شدند. همچنین با خانه‌نشین نشدن مردم و تمایل افراد به استفاده از سرویس‌های آنلاین هم افزایش شدیدی پیدا کرده است؛ از خرید مایحتاج منزل و لوازم شخصی گرفته تا ویزیت پزشک و برگزاری آنلاین رویدادها. حتی در بعضی از شرکت‌ها برای ارائه بهتر خدمات، تعداد کارمندان هم افزایش پیدا کرده است. اما این رشد تنها به چند حوزه محدود می‌شود و اکثریت استارتاپ‌ها با ادامه این وضعیت آینده روشنی نخواهند داشت.

طبق آمار اردیبهشت ماه سازمان فناوری اطلاعات، با ادامه کرونا در کشور، 61 درصد کسب‌وکارها قادر به ادامه فعالیت نخواهند بود و ازآنجایی که به نظر می‌رسد حداقل تا پایان سال کشور با ویروس کرونا درگیر است، این سوال به وجود می‌آید که آینده استارتاپ‌های ایرانی در ادامه و در نیمه دوم سال 99 چگونه خواهد بود؟ آیا استارتاپ‌ها قادر به ادامه مسیر در چنین وضعیتی هستند یا مجبور به تعدیل نیرو یا تعطیلی می‌شوند؟ در این گزارش سراغ صاحبان کسب و کارهای آنلاینی چون ماکسیم، الوپیک، استادسلام، فلایتیو، مشورپ و ایوند رفتیم و پیش‌بینی آن‌ها را در شش ماه دوم با توجه به شرایط ویژه اقتصادی و ادامه دار شدن کرونا و وعده وعیدهای ورود استارتاپ‌ها به بورس را پرسیده‌ایم.

بازار بورس؛ شاید راه نجات

با شیوع بیماری کرونا و همه‌گیر شدن آن، از اولین اقداماتی که در هر کشوری انجام گرفت بسته شدن مرزها و کنسل شدن پروازها و سفرها بود که به گزارش وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، به صنعت گردشگری ایران خسارت 7 هزار میلیاردی وارد شد. برای مثال کسب و کارهای آنلاین مانند علی بابا و الی‌گشت در ماه‌های اول مجبور به تعدیل نیرو شدند. فقط حجم بلیت‌های استردادشده فلایتیو که یکی از استارتاپ‌های فروش بلیت است تا به امروز 30 میلیارد تومان اعلام شده است. احسان داوودی، بنیانگذار این استارتاپ با تاکید بر تاثیر شیوع بیماری کرونا بر اقتصاد جهان و به دنبال آن اقتصاد ایران گفت: «در سه ماه اولی که ویروس کرونا در ایران همه‌گیر شد، درآمد بخش سفر، پروازها و هتل‌ها در حوزه گردشگری به صفر رسید؛ اما در خرداد با کاهش شدت بیماری، اوضاع رو به بهبود رفت. در سه ماه اول پرواز داخلی به یک سوم ماه‌های مشابه در سال گذشته رسیده بود.»

او در ادامه افزود: «تا هر میزان که شرایط رو به بهبود برود به همان اندازه هم حوزه گردشگری می‌تواند به شرایط قبل از کرونا بازگردد. اما اگر شرایط فعلی ادامه دار باشد پیش‌بینی ما این است که تا پایان سال تا 50 درصد اوضاع به ماقبل شیوع این بیماری برگردد. اما نکته حائز اهمیت این است که با توجه به ناشناخته بودن کرونا کسی خبر از پایان این شرایط ندارد.»

داوودی معتقد است که کسب و کارها باید برای بقای خود راه‌های دیگری جدا از برنامه‌های قبل خود پیدا و اجرا کنند. او در این‌باره می‌گوید:‌ «برای پلتفرم‌های آنلاین گردشگری که فعالیتشان فروش بلیت هواپیما، قطار، اتوبوس و رزرو هتل است،‌ نمی‌توان مدل بیزنسی متفاوتی در نظر گرفت. اما شاید شرکت‌های هواپیمایی، هتل‌ها و آژانس‌ها بتوانند با انجام برخی از اقدامات و رعایت بهداشت اعتماد کاربران را جلب کنند.» او در ادامه اضافه کرد: «در حال حاضر فرصت خوبی برای کسب و کارهایی مانند فلایتیو است تا روی زیرساخت‌ها و نیروی انسانی خود کار کنند تا برای زمانی که شرایط عادی می‌شود، آماده ارائه خدمات باشند.»

بنیان‌گذار فلایتیو با تاکید بر تاثیر مستقیم گران‌شدن ارز و دلار روی سفرهای خارجی می‌گوید: «از این پس با افزایش دلار تنها قشر کمی از مردم قادر به استفاده از سفرهای خارجی هستند و با ادامه دار شدن این شرایط همان‌طور که با تحریم‌ها تولیدات داخلی افزایش یافت؛ پیش بینی می‌شود سفرهای داخلی هم افزایش چشمگیری داشته باشند.»

داوودی اعتقاد دارد که زمانی ورود استارتاپ‌ها به بورس می‌تواند مفید باشد که فرهنگ آن مانند استارتاپ‌های حاضر در بورس آمریکا، وجود داشته باشد. منظور او از فرهنگ، ارزش‌گذاری صحیح بورس از کسب و کارهای آنلاین است. همچنین او اظهار امیدواری می‌کند که شاید با قدم گذاشتن کسب و کارهای آنلاین به بازار سرمایه، نبود سرمایه‌گذاران خارجی در ایران تا حدودی جبران شود. او می‌گوید اگر همه چیز به شرایط عادی برگردد آن‌ها در سال‌های آینده قصد ورود به بورس را دارند.

شش ماه سخت در انتظار کسب‌وکارها 

برگزاری رویداد آنلاین از حوزه‌هایی بود که با شیوع بیماری کرونا و تعطیل شدن رویدادهای حضوری رونق زیادی گرفت و رشد قابل  توجهی را تجربه کرد.

حمیدرضا احمدی، بنیان‌گذار ایوند که در حوزه برگزاری رویداد‌ها فعالیت دارد اعتقاد دارد که قرنطینه خانگی در آداب و رفت و آمد افراد تاثیر گذاشته و شرکت کردن در رویدادها و همایش‌ها به صورت چشم‌گیری محدود شده است. او در توضیح به آی‌تی ایران می‌گوید : «اگر در کنار کرونا، شرایط اقتصادی کشور را هم در نظر بگیریم 6 ماه دوم سختی پیش رو داریم. شاید احتمال رشد باشد اما این رشد منفی است تا مثبت.»

او با تاکید بر این که آنلاین بودن و حوزه فعالیت ایوند مزیت بزرگی به شمار می‌آید، توضیح داد: « همزمان ما در ایوند به همراه برگزارکنندگان در حال آزمون و خطای سرویس‌های وبیناری هستیم که تا حدودی جای خالی رویدادها و کنفرانس‌ها را پر کند. ما در ایوند خوش‌شانس هستیم که توانسته‌ایم راه‌حل‌های آنلاین به مشتریان ارائه دهیم و از این جهت رشد خوبی را تجربه کنیم؛  اما در مجموع با درنظر گرفتن رکود اقتصادی و ویروس کرونا و ضربه زدن آن به به قدرت خرید مردم نمی‌توان آینده مثبتی را متصور شوم. شاید ورود استارتاپ‌ها به بورس در نیمه دوم خبر خوبی باشد و باعث شود تا حدودی آینده را با دید بهتری بنگریم.» 

بیش هر زمانی اکوسیستم استارتاپی ایران به امید نیاز دارد

مهدی نایبی، بنیان‌گذار الوپیک معتقد است که شرایط سختی که فضای آنلاین ایران با آن درگیر است تنها مربوط به شرایط فعلی نیست و مدت‌ها است که پتانسیل این فضا در ایران به دلایل مختلف مانند شرایط اقتصادی دیده نمی‌شود. او در این‌باره توضیح می‌دهد: «با توجه به پتانسیل بالای ایران و میزان عقب‌ماندگی ایران نسبت به سایرکشورها دنیا، اگر شرایط اقتصادی ایران نرمال بود به جرئت می‌توانستم بگویم که سیستم استارتاپی ایران جزو 8 سیستم استارتاپی برتر دنیا بود. در این شرایط برخوردار بودن از زیرساخت کافی نظیر دسترسی عموم مردم به اینترنت و گوشی‌های هوشمند این امکان را برای کارآفرینان فراهم می‌کند تا رشد کنند. ولی بروز مشکلات اقتصادی و غیر اقتصادی متعدد اجازه رشد و پیشرفت را کارآفرینان نمی‌دهد. این ناکاری سیستم برای همه مشکلات ایجاد کرده است. دو سال پیش الوپیک رشد چشم‌گیری داشت و برای 260 نفر اشتغال‌زایی کرده بود؛ اما در این مدت با تغییر شرایط این تعداد به 80 نفر رسیده‌ است که این خود نشان‌دهنده اوضاع نابسمان و ناپایدار کشور است.»

نایبی با تاکید براین موضوع که نباید امید زیادی به رشد این فضا در شش ماه دوم سال داشت، گفت: «شرایط به گونه‌ایی است که هر کسب و کاری فقط به این فکر می‌کند که با استراتژی‌های جدید بتواند بیزنس خود را زنده نگه دارد. پیش‌بینی من با توجه به روند رشد و رکود و شرایط اقتصادی حاکم این است که اوضاع در شش ماه دوم به مراتب برای هر کسب و کاری سخت‌تر خواهد بود.» او در ادامه گفت که شاید برخی از حوزه‌های حمل و نقل، سوپرمارکتی و درمانی به علت ماهیتشان مورد استقبال کاربران قرار بگیرند اما نکته‌ای که حائز اهمیت این است در زمانی که باید هر کسب و کاری رشد 100 درصدی را تجربه کند، یک روند ثابتی را در پیش دارند. 

بنیان‌گذار الوپیک هم به مانند همه صاحبان کسب و کارهای دیگر معتقد است که ورود استارتاپ‌ها به بورس می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد؛ «با توجه به ناسالم بودن بورس ایران اما ورود اولین استارتاپ به این حوزه امید زیادی به این فضا تزریق خواهد کرد و در حال حاضر بیش از هر زمان دیگه‌ایی فضای آنلاین نیاز به امید دارند.» او در ادامه افزود: «علیرغم همه تلاش‌هایی که کرده‌ام هیچ سرمایه‌گذار خارجی حاضر نیست به فضای آنلاین ایران ورود کند؛ شاید ورود به بازار سرمایه بتواند تا حدودی این دست از مشکلات را حل کند.»

اوضاع یک شبه درست نمی‌شود

در این میان با اینکه انتظار می‌رود حوزه حمل و نقل از رشد بیشتری نسبت به کسب و کارهای دیگر تجربه کند، حمید بذرگر، مدیرعامل ماکسیم در این‌باره توضیح می‌دهد: «در حال حاضر رشد حاصل شده به معنای رسیدن وضعیت به زمان قبل از بحران است که آن هم با شیب کم در حال اتفاق افتادن است. اگر اتفاق دیگری نیافتد و فقط بهبود وضع موجود را مد نظر قرار دهیم تا اواخر ۲۰۲۱ با این وضعیت مواجه هستیم. هر چند که در این شرایطی کرونایی که باید شاهد استفاده بیشتر مردم از تاکسی‌های آنلاین باشیم، اما این اتفاق نیافتاده است که این خود نشان دهنده کوچکتر شدن سبد اقتصادی مردم است.»

بذرگر در ادامه به تاثیرگذاری شرایط اقتصادی حاکم بر کشور اشاره می‌کند و معتقد است که مردم در انتخاب هزینه‌های خود تجدیدنظرهای اساسی کرده‌اند. «شیوع بیماری کرونا و اتفاقات اخیر جهان تاثیر منفی روی کل اقتصاد گذاشته است که با توجه به زنجیره‌ای بودن اقتصاد، انتظار رشد زمانی میسر می‌شود که بهبود در همه زمینه‌ها حاصل شود که شامل کسب و کار ما هم می‌شود.»

مدیرعامل ماکیسم پیوستن کسب و کارهایی مانند ماکسیم به بورس را اتفاق خوبی می‌داند و در این باره می‌گوید: «شاید ورود به بورس تاثیر مثبتی بر فضای آنلاین داشته باشد اما این که چه زمانی برای این قضیه انتخاب شود و هدف چه باشد هم جای سوال دارد. در کل ما انتظار نداریم چیزی که یک شبه خراب شده، یک شبه حالت اول برگردانده شود. بهبود این وضعیت زمان‌بر است. همه کسب و کارها باید این توانایی را پیدا کنند که خود را با توجه به شرایط پیش آمده به روز کنند و ظرفیت‌های جدید ایجاد یا در برنامه‌های خود تجدید نظر کنند. در غیر اینصورت انتظار بدون تلاش برای تغییر کمکی به شرایط نمی‌کند کما اینکه متاسفانه شاهد شکست بسیاری از کسب و کارها بوده‌ایم.»

کرونا به نفع استارتاپ‌های سلامت

دولتی، بنیان‌گذار استارتاپ مشورپ، استارتاپی که در حوزه سلامت، مشاوره آنلاین، نوبت‌دهی فعالیت می‌کند، در گفت‌و‌گو با آی‌تی‌ایران خبر از رشد 900 درصدی این استارتاپ در نیمه اول سال 99 می‌دهد و پیش‌بینی می‌کند که در شش ماه دوم سال جاری رشد چشم‌گیری را تجربه کنند. او در این‌باره به آی‌تی‌ایران می‌گوید: «مهم‌ترین دلیل رشد استارتاپ‌های سلامت، شرایط موجود و نیاز بازار و مردم به این حوزه است. به نظر می‌رسد که این شرایط به ایجاد فرهنگ استفاده از خدمات آنلاین کمک بسیاری کرده است و پس از پایان این بحران، خدمات آنلاین پزشکی جای خود را بین مردم باز کرده باشد.»

او در ادامه با تاکید بر اتفاق‌هایی که ممکن است به رشد استارتاپ‌ها در نیمه دوم سال کمک کند، اعلام می‌کند که با رشد شاخص بورس و همزمان شدن آن با ورود استارتاپ‌ها به بورس؛ بهترین زمان برای ورود این کسب و کارها پس از 8 سال، به بازار سرمایه است و باعث استقبال مردم خواهد شد. این اتفاق خود امید زیادی به استارتاپ‌ها خواهد داد.»

بنیان‌گذار مشورپ با اشاره به دستور ممنوعیت فعالیت در تست کرونا به استارتاپ‌ها سلامت داده شده است، بیان می‌کند: «در این شرایطی که رجوع به مراکز درمانی برای افراد سالخورده و کودکان خطرناک است، وجود استارتاپ‌های درمانی آنلاین بسیار کمک کننده است و جلوگیری از فعالیت آن‌‌ها امری معقول به نظر نمی‌رسد و باید قانون‌گذاری‌های جدید و مناسبی در این باره اتخاذ شود. این قطار در حال حرکتی است و نمی‌توان جلوی این رشد را گرفت. تا هر زمانی که قانون‌گذار در این فعالیت وقفه بیاندازد و جلوی تحول را بگیرد، نمی‌تواند جلوی رشد این کسب و کارها را بگیرد و تنها باعث عقب افتادن آن می‌شود. این در حالی است که ویروس کووید 19 در همه جای دنیا باعث تغییر و تحولات زیادی شده است و تکنولوژی و کسب و کارهای آنلاین می‌تواند به اقتصاد فعلی کشور کمک بسزایی کند.

احتمال رشد در نیمه دوم سال وجود دارد

با همه‌گیری کرونا و جلوگیری از تجمع مراکز آموزشی در بیشتر کشورها مانند دانشگاه‌هایی مانند استنفورد، پرینستون و غیره کلاس‌های خود را به صورت آنلاین برگزار می‌کنند. این موضوع باعث شد تا استارتاپ‌های حوزه آموزش از راه دور مانند کسب و کارهای دیگر افت شدیدی را تجربه نکنند و نسبتا شرایط بهتری داشته باشند.

نغمه عقیلی، بنیان‌گذار استاد سلام معتقد است که کسب‌وکارها در شرایط خوبی به سر نمی‌‌برند و در شش ماه دوم هم این وضعیت ادامه دارد. او با اشاره به آن دست از کسب‌وکارها که کرونا باعث رشد آن‌ها شده‌است گفت: «برای مثال در استاد سلام به عنوان یک استارتاپ آموزشی سعی کردیم که خدماتی جدید با توجه به شرایط به مخاطبان ارائه بدهیم تا بتوانیم برخی از زیان‌ها را جبران کنیم. درواقع در این شرایط نمی‌توان انتظار سوددهی یا درآمدی متناسب با دوران پیش از کرونا داشت.» او در ادامه شرایط اقتصادی حاکم بر کشور را در این رشد و رکود کسب و کارهای بی‌تاثیر نمی‌داند: «مردم برای استفاده از خدماتی که به آن‌ها ارائه می‌شود باید هزینه‌کنند، اما با توجه به اوضاعی که به واسطه تحریم‌ها و بیماری کرونا بر اقتصاد کشور حاکم است، قدرت خرید آن‌ها پایین آمده است. شاید بتوان گفت برخی از افراد که کسب و کارشان در حوزه مصرفی است، شاید در شرایط نسبتا مناسب‌تری نسبت به بقیه کسب‌وکارها قرار دارند.»

بنیان‌گذار استاد سلام با تاکید بر این موضوع که نباید نگاه بدبینانه نسبت به مسئله آموزش آنلاین در این شرایط داشت؛ دلایل خود را اینگونه توضیح داد: «ویروس کرونا و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی باعث رواج فرهنگ آموزش آنلاین شده است، اما نکته‌ای که وجود دارد این است که خانواده‌ها ترجیح می‌دهند که به جای مدارس غیردولتی بچه‌ها را در مدارس دولتی ثبت‌نام کنند. مدارس دولتی که به صورت مشخص از یک پلتفرم خاص می‌توانند استفاده کنند؛ در نتیجه منبع درآمد بسیاری از پلتفرم‌ها بسیار کم شده است. از سوی دیگر زمانی که امتحان‌ها از حالت کتبی به مجازی تبدیل شده‌اند، دیگر میل به یادگیری هم کاهش پیدا کرد.» او در ادامه افزود: «پیش از کرونا بیشترین درآمد استاد سلام بر برگزاری کلاس‌ها به صورت حضوری و خصوصی بود و بخش کلاس‌های آنلاین بیشتر مختص ایرانیان خارج از کشور بود و در ایران استقبال زیادی از آن نمی‌شد؛ اما از ماه اسفند و شیوع بیماری کرونا ورق کاملا برگشت و کلاس‌های آنلاین جایگاه ویژه‌ایی پیدا کرد و کلاس‌های خصوصی حضوری که یکی از مهم‌ترین بخش‌های استاد سلام بود، با کاهش 50 درصدی درخواست‌ها مواجه شد که با همکاری با مدارس و استادها به صورت آنلاین تا حدودی این افت را جبران کردیم.»

وی با اشاره به رکودی که بر کسب و کارها سایه انداخته است؛ اعتقاد دارد که تنها راه نجات در این شرایط، چرخش مدل درآمدی بیزنس‌ها با توجه به شناخت نیازهای جدید مخاطبانشان است. او در ادامه افزود: «این اتفاقات فقط مختص ایران نیست و در حال حاضر کل جهان با این بیماری درگیر هستند و کسب و کارها نمی‌توانند برنامه‌ریزی‌های خود را با توجه به سال‌های قبل انجام دهند. کسب و کارها نباید انتظار داشته باشند که کرونا به این زودی از بین برود و شرایط به حالت قبل برگردد؛ بلکه باید مدل فکری خود را عوض کرده و راهکارهای متناسب با شرایط فعلی در بیزنس خود در پیش بگیرند.» 

عقیلی علیرغم همه بی‌ثباتی‌ها که بر اکوسیستم حاکم است اعلام می‌کند که در حوزه آموزش جای رشد در شش ماه دوم سال با استراتژی مناسب وجود دارد. «نکته‌ی حائز اهمیت این است که برای تغییر مدل درآمدی و محصول نیاز به سرمایه مناسب است.»

بنیان‌گذار استاد سلام در حالی که ورود بورس استارتاپ‌ها در نیمه دوم سال به بورس را یک اتفاق مفید و سود‌ده می‌داند ولی معتقد است که نتیجه ورود این کسب و کارها به بورس در چند سال آینده مشخص خواهد شد.