ایران و استارت‌آپ‌های فضایی

با توجه به فضای کسب‌وکاری ایجادشده در کشور، شرایط برای پیشبرد هرچه بیشتر کاربردهای فناوری فضایی در زندگی مردم و توسعه کسب‌وکارهای این حوزه کاملا فراهم شده است.

نوپانا: با توجه به فضای کسب‌وکاری ایجادشده در کشور، شرایط برای پیشبرد هرچه بیشتر کاربردهای فناوری فضایی در زندگی مردم و توسعه کسب‌وکارهای این حوزه کاملا فراهم شده است. درحال‌حاضر نقش استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان در به‌‌کارگیری فناوری فضایی برای حل چالش‌های موجود، مهم و تأثیرگذار است و امروزه بخش خصوصی فضایی در تمام کشورها نقش مهم و فعالی دارند.  ورود بخش خصوصی به این حوزه به دلیل پاسخ به نیازهای مردم روی داده است؛ برای نمونه این شرکت‌ها با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای مختلف در پی راهکارهایی برای حل مشکلات ناشی از ترافیک و آلودگی هوا هستند تا از این روش بتوانند در جامعه تأثیرگذار باشند. 

ایران ظرفیت‌های قابل‌توجهی در حوزه استارت‌آپ‌های فضایی دارد و نیروی انسانی جوان و نخبه کشور می‌تواند در حوزه‌هایی مانند سنجش از دور و ناوبری فضایی کارهای اقتصادی متناسبی انجام دهد. همچنین در کشور شرکت‌های خصوصی فضایی که کارهای ساخت، تولیدی و صنعتی را انجام می‌دهند، بسیار فعال هستند و در طرح‌های مختلف فضایی با دولت نیز همکاری دارند. البته دولت لازم است به استارت‌آپ‌ها و بخش خصوصی فضایی توجه ویژه‌‌ای داشته باشد، زیرا جهان به طرف کاربرد فناوری فضایی از مسیر شرکت‌های دانش‌بنیان و خدمات‌محور پیش می‌رود. اگر حمایت از استارت‌آپ‌های فضایی مورد غفلت قرار گیرد، شاهد مهاجرت نخبگان دانشگاهی این حوزه به سایر کشورها خواهیم بود.

امروزه توجه ویژه به ‌خصوصی‌سازی، یکی از روش‌های مؤثر برای پیشرفت در زمینه فناوری فضایی است. دولت باید از این شرکت‌های خصوصی در زمینه فناوری فضایی حمایت کند تا آنها بتوانند به‌درستی از فناوری فضایی در پاسخ‌دادن به نیازهای مردم استفاده کنند. همچنین شرکت‌های خصوصی بهتر می‌توانند تعاملات بین‌المللی داشته باشند که این امر به پیشرفت فناوری فضایی کمک می‌کند.
در این میان به نظر می‌رسد مهم‌ترین چالش، «تأمین سرمایه» و «سرمایه‌گذاری تخصصی» است. دانشمندان استارت‌آپی خودشان هم می‌دانند تیم هست، ایده هست، انگیزه هست، دانشش را دارند، آموزش دیده‌اند، مطالعه دارند و فناوری را می‌توانند ایجاد کنند یا توسعه دهند، ولی مهم‌ترین و حیاتی‌ترین نیازشان «سرمایه تخصصی» است. البته در ایران مشکلات دیگری هم مثل به‌روزنبودن قوانین و مشکلات فرهنگی را هم داریم، ولی سرمایه و مربیگری برای استفاده درست از آن دغدغه بزرگ‌تری است؛ این یعنی «سرمایه تخصصی»!

اهمیت شتاب‌دهنده‌ها، سرمایه‌گذاران فرشته و شرکت‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه در توسعه کشور اینجاست که معلوم می‌شود. شتاب‌دهنده در کشور زیاد داریم، اما شتاب‌دهی حوزه فضایی تقریبا نیست! حجم سرمایه‌گذاری جسورانه در کشور در زمینه فناوری فضایی هم کم یا تقریبا صفر است. کلا با نگاهی به آمارهای رسمی اعلام‌شده و با توجه به بررسی‌های مختلفی که کارشناسان داخلی انجام داده‌اند، به‌راحتی می‌توان به این نتیجه رسید که میزان و حجم سرمایه‌گذاری جسورانه در استارت‌آپ‌های کشور در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه، به‌خصوص کشورهای منطقه بسیار کم است. این یعنی متأسفانه عدد موجود در زمینه سرمایه‌گذاری خطرپذیر در برابر نیاز کشور به این نوع خاص از سرمایه‌گذاری تخصصی برای ایجاد، توسعه و رشد استارت‌آپ‌های تأثیرگذار و توانمند، بسیار کم به نظر می‌رسد.  از طرفی در زمینه سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر ضعف فرهنگی داریم. از چالش‌های اصلی اینجاست که در کشور ما به دلایل مختلف فرهنگی، سرمایه‌های سنتی، دولتی، ملی و مردمی کمتر به سمت‌وسوی فعالیت‌های استارت‌آپی می‌رود. مشکل اصلی اینجاست که به اندازه کافی در میان مردم و حتی مسئولان فرهنگ‌ سرمایه‌گذاری کارآفرینانه وجود ندارد. درحالی‌که کشور نیازمند عزم ملی برای سرمایه‌گذاری در طرح‌های نوآورانه و پروژه‌های فناوری‌محور است که البته ریسک‌پذیری بیشتری هم می‌طلبد.

  به‌عنوان‌مثال در سطوح بین‌المللی، «چد اندرسون»، مدیرعامل اسپیس‌انجلز، از سال ٢٠٠٩ به‌عنوان طلوع دوران کارآفرینی فضایی یاد می‌کند و توضیح داده که ٨٨ درصد ٢٥٠ کمپانی خصوصی که موفق به جذب سرمایه‌های غیردولتی شده‌اند، در هشت سال گذشته این فرایند را دنبال کرده‌اند.  امسال تبدیل به اولین سالی می‌شود که بخش خصوصی توانسته با انجام فعالیت‌های فضایی از برنامه‌های دولتی پیشی بگیرد. تا ماه سپتامبر امسال ٤١ پرتاب تجاری انجام شده و ٢٨ برنامه نیز تحت قرارداد با دولت‌ها صورت گرفته است. «مریل لینچ» از بانک آمریکا پیش‌بینی کرده است که صنعت فضا در سه دهه آینده می‌تواند ارزش ٣٥٠‌ میلیون‌دلاری امروز خود را به ٢,٧ تریلیون دلار برساند. از سویی «مورگان استنلی» پیش‌بینی دیگری داشته و از ١.١ تریلیون دلار تا سال ٢٠٤٠ صحبت کرده است. آمار ارائه‌شده نشان‌دهنده این است که صنعت فضا در دنیا تمایل عجیبی به سمت کسب‌وکار و اقتصاد دارد و این موضوع در ایران نباید مورد غفلت قرار بگیرد.