اهمیت سرمایه‌گذاری خارجی همراه با انتقال دانش

دکتر سیف‌الدین: طولانی‌ شدن تصویب قوانین جدید، آسیب‌های زیربنایی فراوانی به جامعه وارد می‌کند.

نوپانا: دکتر امیرعلی سیف‌الدین، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و رئیس مرکز نوآوری و پارک فناوری شهر گفت: با پیشرفت و توسعه جوامع، مشاغل جدیدی متولد شده و جایگزین مشاغل قبلی می‌شوند، در این میان مشاغل نوپای مبتنی بر فناوری، طیف وسیعی را شامل می‌شود که از میان این طیف‌های گوناگون، استارت‌آپ‌ها با هدف ایجاد اشتغال و گسترش خدمات تشکیل شده‌اند و با ماهیت کاملا نوینی، پیشران توسعه در کشور محسوب می‌شوند، این کسب‌وکارها ظرفیت‌های اقتصادی جدیدی بوجود می‌آورند که قبلا وجود نداشته است.

سیف‌الدین افزود: ما هر روز شاهد شکل‌گیری تعداد بیشتری از این نوع کسب‌وکارها هستیم. بسیاری از آنها، کیفیت خدمات و محصولات ارا ارتقاء می‌دهند و باعث جلب رضایت بیشتر مشتریان می‌شوند. همچنین در میان مشاغل جدید طیفی نیز درحوزه سرگرمی شکل گرفته است و اوقات فراغت مخاطبان خود را به نحو موثری پر می‌کند.

او ادامه داد: مشاغل تازه در حوزه سلامت، شامل توانبخشی و مراقبت را هم باید به این طیف جدید اضافه کرد. بنابراین با گسترش فناوری، مشاغل دانش‌بنیان وسیعی در حال شکل‌گیری است که برخی از آنها همان کارکرد مشاغل قبلی را دارند و تنها نوع ارائه خدمات‌شان فرق می‌کند.

دولت میانجی‌گر کسب‌وکارهای نوپا و سنتی شود

استاد تحلیل روند توسعه دانشگاه تهران درباره نقش دولت در رونق کسب وکارهای نوپا گفت: آن دسته از مشاغل جدید که کارکرد مشاغل قبلی را دارند ولی ماهیت آنها را عوض کرده‌اند، باعث می‌شوند که کسب‌وکارهای کهنه و قدیمی به تدریج کم‌رنگ شوند. در این شرایط در کنار ایجاد اشتغال جدید، تعدادی از مشاغل قدیمی دگرگون می‌شوند. دولت در اینجا باید نقش میانجی بین مشاغل نوپا و سنتی را ایفا کند تا نه مشاغل سنتی از چرخ اقتصاد عقب بمانند و متضرر شوند و نه آنکه مشاغل نوپا زیر فشار اصناف سنتی حذف شوند. به همین دلیل حاکمیت باید از خلل درکسب‌وکار و عدم هماهنگی‌های احتمالی پیشگیری کند.

رئیس مرکز نوآوری و پارک فناوری شهر با اشاره به تأثیرات مثبت کسب وکارهای نوپا، افزود: استارت‌آپ‌ها خدمات بهتر و سریع‌تری به مشتریان ارائه می‌کنند ولی در نبود قانون و یا خلأ‌های قانونی موجود، ممکن است برخی مشکلات به وجود آید. لذا وظیفه حاکمیت، مجلس و شورای اصناف این است که دستورالعمل و آیین‌نامه‌ها و در موارد مهم‌تر، قانون جدیدی وضع کنند تا همه بتوانند خود را با تغییرات به وجود آمده در بازار تطبیق دهند.

او یادآور شد: ما قوانین تازه‌ای نیاز داریم که از حقوق شهروندان و فعالان مشاغل مختلف در فضاهای جدید محافظت کند. این حفاظت هم شامل صاحبان مشاغل سنتی و هم فعالان کسب‌وکارهای جدید می‌شود.

عقب‌ماندگی 10 ساله قوانین

سیف‌الدین ادامه داد: مشکل به‌روز نشدن قوانین، همگام تغییرات کسب‌وکارها، یکی از مسائل اساسی جامعه ماست، قوانین ما در مقابل ایجاد کسب‌وکارهای نوپا، همیشه عقب‌تر بوده‌اند. این تأخیر تا مدتی معقول است، اما طولانی‌تر شدن وضع قوانین مرتبط، آسیب‌های زیربنایی زیادی به بدنه جامعه وارد خواهد کرد، یکی از علل مهاجرت نیروهای ماهر از کشور همین تأخیر در تصویب قوانین است.

این عضو هیئت علمی تأکید کرد: در کشورهای توسعه یافته، فاصله زمانی بین تصویب قوانین و مقررات برای مشاغل جدید، دو یا سه سال پس از ایجاد این نوع مشاغل است، اما متاسفانه در ایران، این فرایند بیش از 10 سال طول می‌کشد و نتیجه آن ایجاد خلل و آسیب رسیدن به دیگر بخش‌های قدیمی و حتی ممانعت از پیشرفت مشاغل جدید است و این موضوع در رقابت منطقه‌ای و بین‌المللی آسیب‌های جدی به کشور می‌رساند. خروج خلبانان ماهر، آتش‌نشان‌های حرفه‌ای، دانشجویان و دانش‌آموختگان، شرکت‌های جدید تجاری از کشور و مهاجرت به کشورهای همسایه، نمود بارزی از آسیب‌های ناشی از این تأخیر است.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت: قدیمی بودن قوانین دلیل بر ناکارآمدی آنها نیست، بسیاری از قوانین قدیمی همچنان پاسخ‌گوی بسیاری از مشکلات مردم هستند، اما ناکارآمدی قانون هنگامی اتفاق می‌افتد که ماهیت شغل و کارکرد مشاغل در طول زمان تغییر کند، دراین صورت است که نیاز به وضع قوانین جدید احساس می‌شود.

سیف‌الدین در ادامه افزود: باید قوانین متناسب با تغییر مشاغل را سریعاً وضع کنیم تا اقتصاد جامعه آسیب نبیند. برای مثال قانون کار، برای حمایت از کارگر بحث امنیت شغلی را مطرح کرده بود و امتیازهایی را به مستخدمین داده بود، در حالی که اکنون در مشاغل جدید عکس این قضیه در حال اتفاق افتادن است یعنی کارفرما در مشاغل جدید برای ایجاد مهارت در نیروی کار، هزینه زیادی می‌کند و در هنگام نیاز، نیروی کار خیلی راحت محل کار خود و حتی کشور را ترک می‌کند و کارفرما با هزینه‌های بسیار زیاد و بدون دستاورد، تنها می‌ماند.

دولت «تخریب خلاق» را در پیش گیرد

وی با اشاره به نوع جدید مشاغل که بسیاری از راهکارهای حل بحران را با خود به همراه دارد، گفت: درحال حاضر بسیاری از مشاغل خانگی به وجود آمده است که مانند سابق نیازی به بیرون رفتن از خانه ندارد و فرد در محیط خانه کار حرفه‌ای‌اش را انجام می‌دهد. سازمان تامین اجتماعی و نهادهای مرتبط با بیمه، هنوز به نتیجه‌گیری خاصی درباره این مشاغل نرسیده‌اند و معلوم نیست چه نوع بیمه‌ای این کسب‌وکارها را پوشش می‌دهد. بنابراین سامان‌دهی این مشاغل و قوانین مرتبط با آن نیاز به بررسی متفکرانه و متناسب با نیازهای جامعه دارد و دولت باید برای حل معضلات آن چاره‌اندیشی کند.

(درباره این موضوع بیشتر بخوانید: نیاز به حمایت در زمینه قوانین)

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: در تغییر این نوع مشاغل لازم است فرایند کنترل شده «تخریب خلاق» اتفاق بیفتد به نحوی که مجموع مشاغل ایجاد شده، از مشاغل حذف شده بیشتر باشد و بیکاری ساختاری به جامعه تحمیل نشود. افزایش بیکاری ساختاری منجر به خارج شدن اجباری قسمتی از نیروی مولد از صحنه فعالیت اقتصادی می‌شود.

سرمایه‌گذاری خارجی در مدل «بازار در مقابل بازار»

سیف الدین سرمایه‌گذاری خارجی در استارت‌آپ‌ها را مهم ارزیابی کرد و گفت: در میزان داد و ستد میان کشورها، مهم این است که چه چیزی به خارج می‌دهیم و چه چیزی دریافت می‌کنیم. اگر سرمایه‌گذاری خارجی همراه با انتقال دانش و تکنولوژی و ورود سرمایه مالی باشد به سود شرکت‌های ما نیز خواهد بود، چراکه بسیاری از متخصصان برای کار کردن در چنین فضاهایی با یادگیری دانش و فنون جدید در مدت زمان کوتاه می‌توانند مشابه همان فعالیت را به همت خود راه اندازی کنند.

او در انتها خاطر نشان کرد: سرمایه‌گذاری خارجی زمانی خوب است که باعث شود کشور به درآمد بالاتر و سود معقول برسد و این خواسته زمانی محقق می‌شود که بخشی از محصولات این نوع سرمایه‌گذاری‌ها به خارج صادر شود، به عبارت دیگر سرمایه‌گذاری خارجی باید به صورت «بازار در مقابل بازار» باشد، به این مفهوم که قسمتی از محصولات تولید شده در بازارهای کشورهای مقصد نیز به فروش برسد و عوایدی هم نصیب بازارهای داخلی شود.

(همچنین در این زمینه بخوانید: اشتغال‌زایی میلیونی با سرمایه‌گذاری خارجی در استارت‌آپ‌ها)