شما اپ هستید یا شرکت؟

دادگاه عالی اتحادیه اروپا اوبر را تنها یک اپ به حساب نمی‌آورد و بار قانونی یک شرکت حمل و نقل را متوجه آن می‌داند.

به گزارش اتاق بازرگانی تهران، به اوبر و سایر ارائه‌دهندگان خدمات تاکسی‌یابی آنلاین باید چه عنوانی اطلاق کرد؟ پاسخ استانداردی که اوبر همواره به این سؤال داده این بوده که ما یک شرکت تکنولوژیک هستیم؛ یک اپلیکیشن برای وصل‌کردن مسافران و رانندگان. این تعریف شاید به نظر اکثر مردمی که دارند از اوبر استفاده می‌کنند غلط نیاید. اما ظاهرا اتحادیه اروپا چنین نظری ندارد.

دعوایی که مدتی است بین اوبر و اتحادیه اروپا در جریان است حالا با رأی دادگاه عالی اتحادیه اروپا به نقطه‌ای مشخص رسیده است. این دادگاه می‌گوید پاسخ اوبر به این سؤال که «شما اپ هستید یا شرکت؟» ناکافی است و درواقع اوبر می‌خواهد از بار پذیرش اینکه یک شرکت حمل و نقل است شانه خالی کند. بر اساس حکم جدید، حالا اوبر در چارچوب مرزهای اتحادیه اروپا به عنوان شرکت در نظر گرفته می‌شود و قوانینی که در این حوزه وجود دارد شامل آن خواهد شد.

این حکم از جهات زیادی اهمیت دارد و آینده اوبر و اپ‌های دیگر تاکسی‌یابی آنلاین را تحت تاثیر قرار می‌دهد. یک بخش مهم قضیه این است که اوبر و پلت‌فرم‌های مشابه آن کاملا وابسته به نیروی کار (رانندگانی) هستند که تاکنون کارکنان تمام‌وقت اوبر محسوب نشده‌اند. از سوی دیگر، اوبر حالا باید با قوانین و مقررات حوزه حمل و نقل در شهرهای اروپایی تطبیق پیدا کند؛ مسئله‌ای که تاکنون مطرح نبوده است.

تبعات این وضعیت در آینده اوبر و اپ‌های مشابه چیست؟ آرون سونداراراجان استاد دانشکده بازرگانی استرن در دانشگاه نیویورک و مولف کتاب «اقتصاد شراکتی: پایان استخدام، تولد سرمایه‌داری جمعی» در این خصوص می‌گوید: «حکم دادگاه عالی اتحادیه اروپا فشار قانونی بزرگی روی اوبر قرار می‌دهد. این مسئله می‌تواند جلوی رشد اوبر را در اروپا بگیرد؛ به خصوص به این دلیل که قوانین حمل و نقل در شهرهای مختلف اروپایی با هم فرق دارد.» مثلا در برخی شهرهای اروپایی تعداد رانندگان حرفه‌ای که در چارچوب محدوده شهری مجوز فعالیت دارند محدود است و بنابراین رانندگان اوبر برای انجام کارشان در این شهرها دچار مشکل خواهند شد. در برخی شهرهای دیگر قوانینی شامل شرکت‌های حمل و نقل می‌شود که بر مبنای آنها، رانندگان باید نیروی تحت استخدام محسوب شوند. این مسئله نیز محدودیت‌های جدیدی برای اوبر ایجاد می‌کند.

واکنش اوبر به این حکم این بوده که هیاهوی خاصی ایجاد نکند. دارا خسروشاهی مدیرعامل اوبر در این خصوص در حساب توئیتر خود نوشت که چنین حکمی را دردسرساز نمی‌داند چون اوبر پیش از این هم روند تطابق خود با قوانین حمل و نقل در اتحادیه اروپا و کار کردن با رانندگان حرفه‌ای را تحت بررسی داشته است. اما ارجاع خسروشاهی احتمالا به یکی از خدمات خاص اوبر به نام اوبرپاپ است که از مدتی پیش در شهرهای اروپایی متوقف شد. در چارچوب اوبرپاپ، رانندگانی که هیچ مجوز فعالیتی نداشتند هم می‌توانستند برای اوبر کار کنند اما ایرادات در این خدمات آن‌قدر بود که در نهایت، خود اوبر هم آن را متوقف کرد.

واکنش محتاطانه اوبر به آنچه که در آینده این اپ (و شرکت) تاثیر مهمی خواهد گذاشت،‌ بخش دیگری از معضلات کنونی این خدمات تاکسی‌یابی را نیز به نمایش می‌گذارد. مثلا اینکه فعالیت اوبر از مدتی پیش (در ماه سپتامبر) در شهری مثل لندن ممنوع اعلام شده و در بسیاری از شهرهای دیگر دنیا نیز بحث اعتراض اصناف تاکسی‌رانی به فعالیت آن همواره دردسر درست می‌کند. مسئله توقف فعالیت در لندن برای اوبر اهمیت زیادی دارد چون لندن یکی از پردرآمدترین بازارها برای این اپ بوده است (البته از آنجا که درخواست فرجام اوبر تا چند ماه دیگر در دادگاه بررسی نخواهد شد، خودروهای اوبر هنوز در سطح شهر لندن حضور دارند).

یکی دیگر از تبعات حکمی که دادگاه عالی اتحادیه اروپا داده این است که احتمالا موضوع به اوبر و شرکت‌های شبیه آن محدود نخواهد ماند و گریبان پلت‌فرم‌های دیگر مثل ایربی‌ان‌بی (اپ اجاره کوتاه‌مدت) را نیز خواهد گرفت. درواقع قانونمند کردن فعالیت این پلت‌فرم‌ها در اروپا باعث خواهد شد که بخشی از آزادی فعالیت آنها کم شود. یعنی شرکت‌هایی که در حالت عادی به نیروی کار بی‌مزایا وابسته هستند (مثل رانندگان اوبر) مجبور خواهند شد رویکرد خود را در مورد آنها -حداقل در اروپا- تغییر بدهند. به گفته سونداراراجان، وضعیت جدید به سود رانندگانی است که حالا می‌توانند با مزایا به کار بپردازند اما در عین حال رانندگان غیرفعال‌تر را که تنها گاهی به فعالیت برای اوبر می‌پرداختند از رده خارج می‌کند. 

در این میان، نحوه مواجهه دادگاه‌های امريكا با مسئله اپ‌هایی مثل اوبر نیز بعد از حکم دادگاه اتحادیه اروپا اهمیت بیشتری پیدا کرده است. دادگاه‌هایی در ایالت کالیفرنیا و نیز ماساچوست امريكا مشغول بررسی درخواست گروهی از رانندگان اوبر برای استخدام در این شرکت هستند که البته هنوز به نتیجه نرسیده است.