آمارهای اعلام شده درباره مهاجرت دانشجويان چقدر صحت دارد؟

بررسی آمارها نشان می‌دهد تعداد مهاجران تحصیل‌کرده (افراد دارای مدرک دانشگاهی) و نسبت آن‌ها از کل تحصیل‌کردگان داخل کشور، در مقایسه با سایر کشورها بسیار پایین است.

نوپانا: سرمایه‌های انسانی جوان و تحصیل‌کرده، بدون شک یکی از اصلی‌ترین دارایی‌های کشور محسوب شده و توسعه این دارایی‌ها و به‌کارگیری بهینه آن در توسعه کشور در سیاست‌های کلی کشور و همچنین نقشه جامع علمی کشور مورد تاکید قرار گرفته‌ است. قسمت دوم:

به گزارش نوپانا، روند مهاجرت و جابجایی بین‌المللی اتباع تحصیل کرده و به بیان عمومی‌تر، جامعه نخبگانی از مسائلی است که در اکثر کشورها به صورت مستمر مورد رصد آماری قرار گرفته و گزارش‌های رسمی و معتبر داخلی و خارجی در مورد آن منتشر می‌‌شود و مبنای تصمیم‌سازی قرار می‌گیرد. بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع نخبگان در سیاست‌های نظام، ضرورت توجه دقیق‌تر، علمی‌تر و همچنین پایش و رصد مستمر تحولات در این حوزه به شدت احساس می‌شود.

نقش و تاثیر مهاجرت بر انتقال دانش، فرهنگ و در نهایت توسعه اقتصادی اثبات شده است.
آمارهای بین‌المللی نشان می‌دهد، مهاجرت پدیده‌ای جهانی و در حال رشد است. از سال ۲۰۱۳ نرخ مهاجرت انسان‌ها در زمین از نرخ افزایش جمعیت انسان‌ها پیشی گرفته است. بر اساس آمار سازمان ملل، جمعیت مهاجران در سال ۲۰۱۵ بالغ بر ۲۴۴ میلیون نفر معادل ۳,۳درصد از کل جمعیت ساکنان کره زمین است. از این‌رو کشورهای مهاجرپذیر و مهاجرفرست سعی می‌کنند با توجه به اقتضائات خود سیاست‌های مناسب در زمینه بهره‌برداری از مهاجرت برای دستیابی به اهداف توسعه را طراحی کنند.

در این زمینه کشورهای مهاجرپذیر ۲ سیاست اصلی جذب مهاجران متخصص و با مهارت بالا و نیز ادغام جمعیت مهاجر در جامعه میزبان را طراحی و پیاده‌سازی می‌کنند. از سوی دیگر کشورهای مهاجرفرست نیز دو سیاست اصلی حفظ استعدادهای برتر و نخبگان خود و یا جلوگیری از فرار مغزها و نیز بهره‌برداری از نخبگان غیرمقیم و یا چرخش مغزها را در دستور کار خود قرار داده‌اند. نیاز به یادآوری نیست که اطلاعات قابل اتکا و به‌روز در زمینه مهاجران و مهاجرت ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای سیاست‌گذاری مبتنی بر شواهد، اطلاع‌رسانی به افکار عمومی و شفاف‌سازی در مواجهه با تصورات غلط است.

نگاهی به آمار جهانی دانشجویان بین‌المللی و جابجایی آن‌ها در دو دهه گذشته، نشان از رشد حدود چهار برابری دارد. طبق آمار و اطلاعات موسسه مشاوره بین‌المللی آموزش و قوانین، تعداد دانشجویان بین‌المللی از ۱,۳ میلیون در سال ۱۹۹۰ به ۵ میلیون دانشجو در سال ۲۰۱۴ رسیده است.
مهم‌ترین مقاصد دانشجویان بین‌المللی در قرن ۲۰، کشورهای انگلیسی زبان (آمریکا، انگلیس، کانادا، استرالیا و ...) محسوب می‌شدند. اما در حال حاضر دیگر کشورها به خصوص کشورهای آسیایی در زمینه جذب دانشجویان تلاش هایی صورت داده‌اند و رقابت در جذب دانشجویان در حال افزایش است‌.

بر اساس آمار سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، ایران جزء کشورهای با تعداد بالای ارسال‌کننده دانشجو به کشورهای پیشرفته محسوب نمی‌شود.
چین، روسیه، کره‌جنوبی و هند چهار کشور اول ارسال‌کننده دانشجو به کشورهای توسعه یافته هستند.

نکته قابل توجه حضور عربستان سعودی بین کشورهای فرستنده دانشجو به کشورهای (OECD) است. رشد ۲۱۸درصدی دانشجویان این کشور نسبت به سال ۲۰۱۲ می‌تواند نشان‌دهنده سیاست این کشور برای اعزام دانشجو به خارج از کشور باشد.
ایران با داشتن ۳۲,۷۵۸ دانشجو در (OECD) در میان ۱۰ کشور برتر فرستنده دانشجو قرار ندارد.

اهمیت جذب و ارسال دانشجویان بین‌المللی جهت تبادل دانش و فناوری مدرن بسیار بالاست و جمهوری اسلامی ایران نیز باید با اتخاذ سیاست‌های مناسب این امر را با جدیت دنبال کند.
ایران در زمره کشورهایی است که کمتر از ۵درصد مهاجر تحصیل کرده به کل جمعیت تحصیل کرده را دارد. عموما کشورهای کوچک و جزایر واقع در اقیانوس با مشکل فرار مغزها بیشتر درگیر هستند. ایران جزء کشورهای با پایین‌ترین سطح مهاجرت افراد با تحصیلات بالا نسبت به کل تحصیل‌کردگان در مبدا (وطن) قرار دارد.

در واقع نرخ درصد مهاجرن افراد تحصیل کرده به‌ کل تحصیل‌کردگان موجود برای ایران (حدود ۴درصد)، از بسیاری از کشورهای با وضعیت توسعه مشابه و نیز کشورهای پیشرفته کمتر است.
در بین گزارش‌های ارائه شده، داده های موسسه آمار یونسکو که به جابجایی بین‌المللی علمی می‌پردازد از اصلی‌ترین منابع داده و اطلاعات بین‌المللی در حوزه آموزش عالی است. در این گزارش آمار و داده های مربوط به تعداد دانشجویان هر کشور که خارج از آن کشور به تحصیل (و نه اقامت دائم) اشتغال دارند مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد.

در این گزارش، جریان خالص جابجایی دانشجویان بین‌المللی (تعداد دانشجویان بین‌المللی ورودی کشور منهای تعداد دانشجویان بین‌المللی آن کشور در دیگر کشورها) و سهم دانشجویان بین‌المللی ورودی به هر کشور و خروجی از آن پرداخته می‌شود. علیرغم این‌که تعداد کل دانشجویان خروجی در مقایسه با سایر کشورها رتبه بالایی ندارد؛

اما بر اساس داده‌های این موسسه، در تراز خالص جابجایی دانشجویان بین‌المللی، تراز ایران از تمام کشورهای منتخب مورد مقایسه ( برزیل، مصر، ترکیه، مالزی و عربستان سعودی) منفی‌تر است که نشان از عدم تلاش کافی و فراهم آوردن زیرساخت‌های مورد نیاز برای جذب دانشجویان بین‌المللی در کشور است. در زمینه جذب دانشجوی خارجی و نسبت آن به کل دانشجویان کشور، ایران در سال ۲۰۱۵، ۰,۲۸۷درصد و پایین‌تر از تمامی کشورهای مورد مقایسه به جز هند، چین و برزیل است.

وضعیت کشور در تراز خالص جابجایی دانشجویان بین‌المللی زمانی‌که به عنوان درصدی از کل دانشجویان مشغول به تحصیل در کشور محاسبه و با کشورهای منتخب مقایسه می‌شود، نشان از وضعیت کاملا عادی کشور و بهتر از کشورهایی مانند مالزی، عربستان سعودی و چین است. البته عملکرد خوب ترکیه، برزیل و مصر در درصد دانشجویان خارجی به کل دانشجویان این کشورها می‌تواند دست‌مایه برنامه‌ریزی‌های آتی کشور در این زمینه قرار گیرد.

قسمت پیشین:

قسمت اول