طرفداران بُعد سوم چاپ در تهران

این فناوری از ادغام فناوری‌هایی مانند مهندسی نرم‌افزار، مهندسی برق و مواد ایجاد و میزان درآمد حاصل از این فناوری در 10 سال گذشته، چهار برابر شده است.

نوپانا: نخستین همایش چاپگرهای سه‌بعدی در ایران، توسط ستاد «توسعه فناوری‌های مواد و ساخت پیشرفته» معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، با همکاری کانون 3Dfast، در روزهای ۱۱ تا 13 اردیبهشت ماه امسال برگزار شد. هدف از این همایش گردهم‌آوری فعالان و کار‌آفرینان این صنعت با مخاطبان بالقوه و بالفعل آن و همچنین دیدار با مسئولان و سرمایه‌گذاران این حوزه بود.

سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس جمهور، در سخنرانی خود در افتتاحیه این همایش از هدف دیگری سخن گفت: «اشتغال‌زایی».

ستاری گفت: با گسترش فعالیت‌ فناوری‌های پیشرفته شاهد اشتغال‌زایی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی هستیم. بسیاری از فناوری‌های این حوزه نشانگر ارتباط مواد پیشرفته با تولید ثروت، صرفه‌جویی در انرژی و اشتغال‌زایی هستند. تاسیس شرکت‌های دانش‌بنیان و تکیه به اقتصادی که حاصل فعالیت‌های آنها است، وابستگی اقتصاد کشور به نفت و گاز را کاهش می‌دهد.

رئیس بنیاد علمی نخبگان، توسعه اغلب فناوری‌های پیشرفته را در گرو دسترسی به مواد پیشرفته دانست و توضیح داد: با نگاه به محدودیت‌های سال‌های گذشته كشور در دست‌یابی به برخی از این مواد، اهمیت این حوزه روشن می‌شود. ساماندهي، کمک به ارتقای وضعیت تولید، تجاری‌سازی، توسعه فناوری و زیرساخت‌های مرتبط با تولید مواد و ساخت پیشرفته همگی در معاونت علمی پیگیری می‌شود.

دیداری برای شناخت و الهام و همکاری

سهیل طباطبایی، عضو تیم اجرایی رویداد 3Dshow در گفت‌وگوی خود با خبرنگار نوپانا درباره چگونگی شکل‌گیری این همایش گفت: ستاد توسعه فناوری با کانون 3Dfast نشستی برگزار کرد و ایده همایش را مطرح کرد و ما هم استقبال کردیم. نیاز به برگزاری همایش احساس می‌شد، شرکت‌هایی که در زمینه چاپگرهای سه‌بعدی فعالیت داشتند، همدیگر را نمی‌شناختند و بازار هم از وجود اغلب آنها اطلاعی نداشت. این همایش باعث شد همگی آنها در یک مکان باهم روبه‌رو شوند که نتایج خیلی خوبی دربرداشت.

طباطبایی درباره این برون‌دادها گفت: بسیاری از شرکت‌ها با دیدن پرینترهای یکدیگر از هم الهام گرفتند، برخی همکاری‌هایی را با هم شروع کردند، برخی نقاطی را که بازار در آنجا ظرفیت بالقوه داشت و هنوز کسی سراغ آنها نرفته بود، شناسایی کردند و تعدادی هم سرمایه‌داران خوبی ملاقلات کردند. قطعاً سالهای بعد رویداد 3Dshow ادامه خواهد داشت، اما ما دنبال چالش‌های جدیدتری هستیم که پیش‌روی شرکت‌ها قرار دهیم.

طباطبایی که مدیریت ارتباط با HUB و مشتری را در کانون 3Dfast به عهده دارد، درباره این کانون گفت: 3Dfast هیچ چاپگری ندارد. ما یک پل ارتباطی میان متقاضیان و تولیدکنندگان هستیم. افرادی که خواستار محصولات تولید شده با چاپگرهای سه‌بعدی هستند به ما مراجعه می‌کنند و 3Dfast هم با توجه اینکه خواستار چه نوع محصولی هستند، آنها را به شرکت مورد نظر معرفی می‌کنند.

کانون 3Dfast اکنون، در یک Hub با هفتاد شرکت همکاری می‌کند و در پی آن است که جلساتی با نام تجارت 50-50 یا business vertical برگزار کند که در آن شرکت‌ها با همکاری هم یک ایده را به تجارت تبدیل کنند.

مدیر Hub این مجموعه، تنوع بازار و چاپگرها را اینگونه بیان کرد: به صورت کلی، در ایران و کشورهای دیگر، در حوزه چاپگر سه‌بعدی، دو نوع شرکت داریم، آنهایی که چاپگرها را تولید می‌کنند و آنهایی که دستگاه خارجی را وارد می‌کنند و یا محصولات موردنظر را با بازاریابی تولید می‌کنند و برخی هم هر دو را انجام می‌دهند. در این همایش هر دو نوع از شرکت‌ها بودند. در ایران تاکنون فناوری سه‌بعدی در زمینه‌های جواهرسازی، تندیس‌سازی، دندان‌پزشکی، ساخت پروتز، سوکت‌های اندام مصنوعی و حتی قالب‌های بزرگ صنعتی وجود دارد و استفاده می‌شود. گارتنر، یک تحلیلگر اقتصادی در حوزه بازاریابی است که می‌گوید «هشتاد درصد فناوری چاپگرهای سه‌بعدی در بخش خدمات است تا ساختن خود چاپگر». این مسئه در ایران نیز همینطور است.

(همچنین بخوانید: نخستین نمایشگر سه‌بعدی پزشکی)

انقلاب سوم صنعتی

انقلاب صنعتی نخست، قرن هجدهم با تولید انبوه و صنعتی شدن کارخانه‌ها و صنایع همراه بود. انقلاب صنعتی دوم یا انقلاب فناوری، در قرن نوزدهم و با انبوه‌سازی برق و گسترش کارخانه‌های فولاد رخ داد. اکنون، به عقیده مهرداد محمود شکریه، دبیر ستاد «توسعه فناوری مواد و ساخت پیشرفته» با حضور گسترده فناوری چاپگرهای سه‌بعدی در جهان، شاهد انقلاب صنعتی سوم هستیم.

او در سخنرانی خود در افتتاحیه همایش از گسترش این فناوری در کشور خبر داد و گفت: فناوری چاپگرهای سه‌بعدی نهال نوپایی است که نیاز به حمایت دارد. از ورود این فناوری به کشور حدود دو دهه می‌گذرد. هم‌اکنون نیز حدود بیست تا سی شرکت فعال در این عرصه وجود دارد که در شاخه‌های مختلف مشغول فعالیت هستند.

به گفته شکریه، این فناوری سال 1980 میلادی به دنیا معرفی شد و یک دهه طول کشید تا به بازار برسد. کاربردهای این فناوری متنوع است و هوافضا، معماری، خودروسازی، رباتیک و هنر را دربرمی‌گیرد. اخیراً به حوزه آموزش نیز ورود پیدا کرده است.

(همچنین بخوانید: با خانه خود سفر کنید)

دبیر ستاد توسعه مواد و ساخت پیشرفته معاونت علمی، چاپ سه‌بعدی را یک فناوری بین رشته‌ای دانست و از چشم‌انداز آینده آن خبر داد: این فناوری از ادغام فناوری‌هایی مانند مهندسی نرم‌افزار، مهندسی برق و مواد ایجاد و میزان درآمد حاصل از این فناوری در 10 سال گذشته، چهار برابر شده است. در خاورمیانه تا سال 2025 چشم‌اندازی معادل ۷۶۲ میلیون دلار برای بازار این فناوری پیش‌بینی شده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران درباره جایگاه کنونی ایران در این فناوری گفت: در حال حاضر ایران سهم زیادی از بازار چاپگرهای سه‌بعدی ندارد، اما این فناوری از حوزه‌های اولویت‌دار در دنیا است که موجب انقلاب می‌شود. برای اینکه از این عرصه عقب نمانیم باید برای توسعه این فناوری اقدامات اساسی در کشور انجام شود و با حمایت دولت از بخش خصوصی، شاهد شکوفایی این حوزه باشیم.

نگاه صادرات‌محور

جواد مشایخ، معاون ستاد توسعه فناوری مواد و ساخت پیشرفته معاونت علمی در سخنرانی خود در جشنواره گفت: نگاه صادرات محور از اولویت‌های چاپ سه‌بعدی است.

مشایخ درباره نقاط قوت این صنعت در کشور گفت: بازار رو به رشد داخلی، استقبال بخش‌های تحقیق و توسعه دانشگاهی به این صنعت، سهولت ورود به صنعت، میزان قابل‌توجه نیروی کار در بخش‌های زیر فناوری‌های مرتبط و توانمندی فناورانه در حوزه‌هایی همچون لیزر از نقاط قوت این فناوری در کشور است.

معاون ستاد توسعه فناوری مواد و ساخت پیشرفته معاونت علمی همچنین عنوان کرد: رقابت‌پذیری پایین، ضعف بازاریابی شرکت‌های فناور، توان پایین مالی شرکت‌ها، فقدان استاندارد برای کیفیت تجهیزات و محصولات و وابستگی سخت‌افزاری و نرم‌افزاری به محصولات خارجی از نقاط ضعف کشور در این حوزه هستند.

مشایخ درباره چشم‌انداز فناوری و صنعت ساخت افزایشی در ایران در سال 1405 گفت: کسب جایگاه برتر صنعت ساخت افزایشی منطقه آسیای جنوب غربی، پیشرو بودن در سطح جهانی، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، مشارکت بخش غیردولتی و حضور مؤثر در بازارهای جهانی در این چشم‌انداز در نظر گرفته‌ شده است.

او همچنین عنوان کرد: اگر صنعت ساخت افزایشی یک دهه در کشور فعالیت داشته باشد، سهم بازار این فناوری در سال 1405 بالغ ‌بر ۱۱۵۰ میلیارد تومان می‌شود که برای رسیدن به این هدف راهبردهایی در نظر گرفته ‌شده است.

چاپ دریچه‌های قلبی

عنوان سخنرانی علی زمانیان، عضو هیئت علمی پژوهشگاه مواد و انرژی جلب توجه می‌کرد: چشم‌انداز چاپگرهای زیستی در آینده.

زمانیان در گفت‌وگوی خود با خبرنگار نوپانا در پاسخ به ماهیت مواد استفاده شده برای چاپ سه‌بعدی گفت: یکی از چالش‌های حوزه فناوری چاپ سه‌بعدی مواد آن است که ترکیبات فیزیکی، شیمیایی و زیستی دارد. اگر بعد فیزیکی مواد زیاد باشد، بافت را می‌بُرد و اگر کمتر از حد نیاز باشد هم خودش آسیب می‌بیند. بنابراین باید با توجه به نوع کارکردی که از بافت انتظار داریم، آن را تولید و چاپ کنیم.

او درباره تولید مواد پایه گفت: هر ماده‌ای برای هر بافتی مناسب نیست. از طرف دیگر، ما از مواد خالص استفاده نمی‌کنیم و همیشه ترکیبات مختلف مانند کلیسیم و فسفر، ژلاتین و مواد شبیه به آن را به کار می‌بریم ولی میزان استفاده از آنها برای مصارف مختلف، متفاوت خواهد بود. برخی از این مواد اولیه در ایران تولید می‌شود ولی باقی به صورت واردات به کشور می‌آید.

او در مورد وضعیت فعلی این فناوری در ایران و جهان گفت: فعلا تمرکز روی تولید تک‌بافت‌های ساده است که سلول را درگیر نمی‌کند. در ایران اکنون از چاپگرهای سرامیکی استفاده می‌شود و در این فناوری به سلول نیازی نیست. در دنیا دستگاه‌هایی هستند که بتوانند سلول‌های فرد را نیز به کار ببرند، اما به صورت محدود فعالیت می‌کنند.

سلول‌های بنیادی چه نقشی در این چاپگرها دارند؟ زمانیان در پاسخ به این پرسش گفت: اگر بتوانیم از سلول بنیادینی استفاده کنیم که توانایی تولید بافت مخصوص ما را داشته باشد، می‌توان با کمک سلول‌های شخص، بافت را تولید کرد. در غیر این صورت باید از سلول‌های همان بافت برای تولید بافت استفاده کنیم.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه مواد و انرژی درباره آینده این فناوری گفت: اکنون توانایی تولید بافت‌های پیچیده را نداریم. شاید در پنج تا شش سال آینده، دریچه‌های قلبی که اکنون مراحل آخر تحقیقات خود را می‌گذرانند رواج پیدا کند. اما اگر به دنبال تولید اندام باشیم که از چندین بافت استفاده می‌کند، باید برنامه‌ریزی بیست تا سی ساله داشته باشیم.

به گفته زمانیان، استقبال از این فناوری در بین حوزه‌های درمانی و تحقیقات زیستی بسیار خوب است، اما هزینه‌های استفاده از این فناوری بالا است.

این گزارش را در قسمت بعد دنبال کنید.

(همچنین بخوانید: تغییر شکل پلیمرهای پرینت شده)