چالش‌های انحصار مخابرات در بازار اینترنت ثابت

رویداد آنلاین کیفیت اینترنت ایران و نقش آن در کسب وکارهای تکنولوژی روز یکشنبه ۱۹ بهمن ۱۳۹۹ توسط سایت آی تی ایران با حضور صاحب‌نظران بخش خصوصی، متخصصان فنی و مدیران تصمیم‌ساز دولتی برگزار شد.

نوپانا: طی دو پنل در این رویداد موضوعات «زیرساخت اینترنت و سیاست‌ها» و «تاثیر کیفیت اینترنت بر رشد کسب‌وکار‌ها» با حضور بازیگران هر بخش  مورد بررسی قرار گرفت. همچنین وضعیت زیرساخت اینترنت و سیاست‌های مربوط به آن موضوعی بود که تعدادی از بازیگران اصلی این حوزه در پنلی در رویداد «کیفیت اینترنت» درباره آن به گفت‌وگو نشسته‌اند.

در این پنل که با مدیریت شهرام شریف، بنیان‌گذار آی‌تی‌ایران برگزار شد، افرادی چون حسین فلاح جوشقانی، رییس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی؛ داود زارعیان، معاون امور مشتریان مخابرات؛ حسن شانه‌ساز زاده، بنیانگذار شاتل، محمد علی یوسفی‌زاده، مدیرعامل آسیاتک حضور داشتند. در این پنل درباره انحصار مخابرات و شاخص‌های مهم و تاثیرگذار بر کیفیت اینترنت ایران بحث شد و به تحلیل سیاستگذاری ارتباطی سازمان رگولاتوری بر بازار اینترنت پرداخته شد.

به گفته جوشقانی بزرگترین اشتباه، واگذاری شرکت مخابرات ایران به عنوان یک شرکت جامع در سال‌های ۸۷ و ۸۸ به بخش خصوصی بود. او توضیح داد: «عامل کاهش کیفیت اینترنت ثابت، محدودیت استفاده از زیرساخت‌ها و تکنولوژی و در حوزه اینترنت همراه اجازه استفاده از زیرساخت‌ها است. در زمان خصوصی‌سازی مخابرات یک‌سری امکانات مانند فیبرتاریک و لست‌مایل به این شرکت واگذار شد. همین موضوع باعث ایجاد یک انحصار شده و موجب شد نه مخابرات بتواند به درستی فعالیت کند نه سایر شرکت‌های وابسته!» 

جوشقانی در پاسخ به سوال شریف مبنی بر اینکه رگولاتوری وظیفه تنظیم بازار را در اختیار دارد؛ پس چرا تاکنون موفق به شکست انحصار نشده است، توضیح داد: «در حوزه انحصار و رقابت یک مقررات بالادستی وجود دارد که عملا دست رگولاتوری را کوتاه می‌کند و آن شورای رقابت است. موضوعات مربوط به انحصار و انحصار زدایی در اختیار این شورا است؛ ولی بازهم ما این موضوع را در رگولاتوری دنبال کردیم. اما صفر تا صد موضوع در اختیار ما نبوده و من می‌گویم در رفع انحصار در حوزه اینترنت ثابت چندان موفق نبودیم.»

داوود زارعیان، معاون امور مشتریان مخابرات در پاسخ به صحبت جوشقانی گفت: «اشتباه از سال ۸۲ شروع شد، روزی که رگولاتور به شکل فعلی تاسیس شد. در دنیا رگولاتور به صورت مستقل عمل می‌کند؛ در حالی که قانون مجلس شورای اسلامی به صورتی تنظیم شده است که قدرت در دست یک نفر قرار دارد و قوانینی که توسط رگولاتوری تنظیم می‌شود ممکن است مورد تایید اپراتورها نباشد. اولین اقدام باید اصلاح بخش رگولاتوری باشد. وزیر ارتباطات نباید برای بخش خصوصی تعرفه‌گذاری کند. اولین مسئله خود رگولاتوری است.»

به گفته زارعیان زارعیان، براساس تحقیقاتی که روی ۸ کشور مختلف انجام شده است، همه رگولاتوری‌ها به صورت مستقل بوده و زیر نظر وزارت ارتباطات نیستند.

انحصار در هر صورتی اشتباه است

در ادامه رییس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی برخلاف زارعیان اعتقاد داشت که قانون نوشته شده در سال ۸۲، یکی از قانون‌ها مترقی بوده است که بر اساس آن ساختار فرهنگ شکل گرفته، همه در بخش‌های مختلف ایران وزارتخانه را مقصر کیفیت می‌دانند.

او در واکنش به صحبت‌های زارعیان مبنی بر اینکه وزیر قانون تعیین می‌کند، بیان کرد: «کمیسیون تنظیم مقررات یک ترکیب ۱۰ نفره است، که نماینده بخش خصوصی در رگولاتوری حضور داشته و دارد.» او در رابطه با قیمت‌گذاری سازمان توضیح داد: «در همه جای دنیا رگولاتور باید برای MSP قیمت‌گذاری کند و در حوزه‌ای که یک بازیگر بزرگ وجود دارد که در تلفن ثابت بالای ۹۸ درصد و اینترنت ثابت بالای ۶۰ درصد سهم دارد و رقابتی و فرصتی برای رشد مابقی نیست، باید قوانین طبق اصول قیمت‌گذاری اتفاق بیفتد. رگولاتوری در دنیا به بحث مهم رقابت و توسعه می‌پردازد. توسعه به رقابت وابسته است. اگر رقابت باشد توسعه وکیفیت بهبود پیدا می‌کند.»

در حالی که زارعیان از رگولاتور درخواست اجازه افزایش تعرفه‌ها را دارد، رگولاتور هم اعلام کرد که اگر مخابرات اجازه دهد تا شرکت‌های دیگر هم در این بازار سهم بیشتری داشته باشند، در قیمت‌گذاری دخالتی نمی‌کنند و آن را به بازار می‌سپارند.

کاهش ۷۰ درصدی تعرفه‌ها

مدیرعامل آسیاتک توضیح داد که از سال دوم و سوم خصوصی سازی مخابرات، روند نزولی تعرفه‌ها تا امروز ادامه داشته و از سال ۹۲ بالغ بر هفتاد درصد تعرفه‌ها کاهش داشته‌اند.

او گفت: «در مقابل آن جنس مصرف و وابستگی جامعه به شدت بالا رفته و توسعه ارتباطات و لزوم استفاده از ارتباطات به نحوی رشد کرده که الان بحث هزینه اینترنت مثل آب و برق و گاز خانه‌ها برای منازل مطرح است. شبکه موبایل ما توسعه پیدا کرده و یکی از دلایل آن وابسته نبودن زنجیره تامین آن به یک شبکه پرهزینه با تکنولوژی گذشته است ولی در حوزه ثابت باید به عددی برسیم که هم سرویس دهنده بتواند توسعه لازم را انجام دهد و هم محصول با کیفیت به دست مشتری می‌رسد. ما مثل کارخانه نیستیم که یک هزینه اولیه وجود داشته باشد و دیگر تمام؛ بلکه هزینه‌هایی برای توسعه لازم داریم و باید این هزینه‌ها جبران شود.»

به گفته او تغییر فرهنگ مردم از اینترنت ثابت به موبایل باعث تضعیف سرویس ثابت شد. او توضیح داد: «این تغییر فرهنگ در جایی اتفاق افتاد که ایجاد و توسعه شبکه با نرخ سرویس ارائه شده به مردم همخوان نبود. استریمینگ یا استفاده‌‌های پرمصرف در مکان‌های فیکس است و فرهنگ ما به سمتی رفته است که کمبود فرکانس وجود دارد و رگولاتوری هم دچار این چالش شده است.» 

او در پاسخ به این سوال که رگولاتوری هر سال ۲۵ درصد از هزینه‌های پهنای باند کم کرده‌اند، چه تاثیری در قیمت نهایی کاربر داشته است توضیح داد: «هزینه اینترنت و ارتباطات بین استانی با شرکت زیرساخت معمولا بین ۲۰ تا ۲۵ درصد است. در سنوات گذشته از رشد پهنای باند، وزیر ارتباطات با توسعه شرکت زیرساخت را نسبت به مقدار سرویس تنظیم می‌کردند. این رشد باید هر ۶ ماه یکبار بازبینی می‌شد که به یکسال رسیده است. امسال نسبت به سال گذشته بیش از ۱۰۰ درصد در شبکه‌های ثابت رشد اتفاق افتاده است.»

اگر قانون‌گذار فضا را امن کند همه شرکت‌های FCP توانایی دارند که این بار را از دوش تلکام بردارند. 

در بخش دیگری از این رویداد، مرتضی زندیه، بنیان‌گذار پلتفرم زلکا تحلیلی آماری از وضعیت موجود کیفیت اینترنت از نگاه کاربران، بر اساس گزارشی که زلکا درباره نظرات کاربران توییتر فارسی نسبت به کیفیت اینترنت منتشر کرده، ۷ درصد آن‌ها به زیرساخت، ۲۷ درصد به فیلترینگ، ۴۳ درصد درباره سرعت پایین، ۱۹ درصد درباره تغییرات قیمت و ۴ درصد هم به مشکلات فنی واکنش منفی داشتند. 

تاثیر کیفیت اینترنت بر رشد کسب‌وکارها

کیفیت اینترنت روی رشد کسب‌وکارها تا چه میزان تاثیر دارد؟ پاسخ به این سوال موضوعی بود که در پنل دوم رویداد کیفیت اینترنت مدیران ارشد شرکت‌های همکاران سیستم، بانک تجارت، ابرآروان، نماوا و سازمان فناوری اطلاعات درباره آن گفت‌وگو کردند. در این پنل که امیر ناظمی، رییس سازمان فناوری اطلاعات، فرید فولادی، مدیرعامل همکاران سیستم ، ناصر حکیمی، مشاور عالی بانک تجارت؛ ایلیا وکیلی مرشد ابرآروان و آیدا مصباحی، مدیر اجرایی نماوا حضور داشتند، به بررسی شاخص‌های حیاتی کیفیت اینترنت برای رشد کسب و کارهای دیجیتال، تکنولوژی‌ها و سیاست‌ها پرداخته شد.

امیر ناظمی با تاکید بر این موضوع که با شکل‌گیری اقتصاد دیجیتال، تقاضا افزایش پیدا می‌کند؛ توضیح داد: «افزایش تقاضا وابسته به یک فرد نیست و جریان خود را خواهد داشت. امروزه برای کسی به راحتی قابل تصور نیست که خیلی از امکانات فعلی قطع شود و اینترنت تبدیل به یکی از بخش‌های غیر قابل حذف زندگی تبدیل شده است.

وقتی تعداد افراد زیاد شود حساسیت آن افرادی که می‌خواهند محدودیت ایجاد کنند هم بیشتر می‌شود. وقتی چهار میلیون کاربر وجود دارد با یک نوع سیاست انتشار روبه‌رو هستیم و وقتی به ۸۷ میلیون پورت اینترنت می‌رسیم یک نوع دیگر از سیاست انتشار داریم.»

به گفته ایلیا وکیلی، مرشد ابر آروان، مشتریان این استارتاپ به علت ماهیت سرویس‌دهی ابری این مجموعه به صورت کامل با کیفیت درگیر هستند. همچنین او تاکید کرد که روی سامانه رصد اینترنت ایران، تاکنون تحلیلی انجام نداده‌اند؛ به گفته وکیلی فرهنگ ابراروان روی شفافیت تاکید دارد و راه‌اندازی سامانه رصد اینترنت ایران یکی از قدم‌هایی است که در همین راستا انجام شده است که وضعیت اینترنت سرورهای خارجی و داخلی را با هم سنجیده می‌شوند و اختلالات در اینترنت روی این سیستم به صورت کامل قابل مشاهده است.

 مشاور عالی بانک تجارت نیز درباره بانکداری دیجیتال و ورود استارتاپ‌ها به این حوزه گفت: «بحث بانکی به کیفیت بستگی مستقیم دارد. ۸۵ درصد تراکنش‌ها با اینترنت مرتبط هستند. تبادل داده در بانک‌ها حجم زیادی ندارد. پایداری خطاها بسیار مسئله مهمی است. بانک‌ها در شبکه‌های داخلی خود به اینترنت کاری ندارند. در دیجیتال بانکینگ به دو پارامتر احراز هویت دیجیتالی و تبدیل اپلیکیشن‌های بانکی به سوپر اپ‌ها نیازمند پهنای باند مناسب است. کیفیت اینترنت اهمیت زیادی پیدا می‌کند.»

به گفته مدیرعامل همکاران سیستم نیز اگر پاندمی نبود؛ اینترنت از وضعیت بهتری برخوردار بود. او در مورد تجربه دورکاری همکاران سیستم گفت: «سطح انتظار ما چیست و چه چیزی رخ داده دو مقوله متفاوت است. اینکه بتوانیم یک جنس دیگر به مشتریان خود بدهیم. کیفیت صدا باید در این تماس‌ها بهتر باشد تا نه مردم خسته شوند و نه کارشناس‌ها. یک سری موارد را توانستیم برای نیروهایمان فراهم کنیم اما برای یک سری از نیروها نتوانستیم خدمات دورکاری را انجام دهیم. خیلی از بچه‌ها به موبایل خود Hotspot می‌کنند تا بتوانند به اینترنت بهتری دسترسی داشته باشند.»

فولادی توضیح داد: «در حال حاضر ۱۲۰۰ مشتری از خدمات کلود استفاده می‌کند. با توجه به اینکه کسب‌وکارهای متفاوت از جمله خرده‌فروشی و ... از فضای کلود همکاران سیستم استفاده می‌کنند. اگر روزی یکی از نرم‌افزارهای ما در یک شرکت قطع شود، باعث چالش‌های زیادی می‌شود. برای مثال روی کلود ما سیستم‌های خرده فروشی آمدند. زمانی که نرم‌افزارهای مشتریان به مشکل برمی‌خورد، اولین گزینه او تماس با شرکت ما است حتی اگر مشکل کیفیت اینترنت باشد اما اولین گزینه مراجعه او ما هستیم.»

آیدا مصباحی، مدیر اجرایی نماوا نیز با تاکید بر این موضوع که بچه‌های محصول نماوا مشکلی با وضعیت اینترنت نداشتند؛ گفت: «در سرویس VODها یک کیفیت پایدار مورد انتظار مشتری است. با گروه فنی نماوا و شاتل جلسه داشتم که بتوانم به سراغ ایراد جدی برویم. بچه‌های محصول ما هیچ مشکلی با وضعیت اینترنت نداشتند. ولی بحث‌های مفصل دیگری مانند قیمت اینترنت برای مردم برای استفاده از VODها وجود دارد. سرعت به صورت کیفی بهتر شده است و استفاده مردم از اینترنت بیشتر شده است اما قیمت اینترنت هنوز برای مخاطب گران محسوب می‌شود و نماوا در سبد خرید اولیه کالای ضروری‌شان نیست. هنوز یک کالای لوکس برای مردم محسوب می‌شوند و به هیچ وجه انتظار هیچ اتفاق بدی را برای مسیری که می‌خواهند وصل بشوند را ندارند. این موضوع برای VODها آسیب‌رسان است.