.gif)
شرکت‌های تعاونی چگونه تعریف می‌شوند و چه جایگاهی در قوانین کشور دارند؟ در این مطلب خواهیم خواند.
نوپانا: شرکت تعاونی یکی از هفت نوع شرکتی است که قانون تجارت در باب آن مواردی را ذکر کرده است. هرچند قانون تجارت جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۱۱ ه.ق در مورد شرکت سهامی عام و خاص و شرکت تضامنی و نسبی به‌طور کامل و جامع صحبت کرده است، اما پیرامون شرکت تعاونی مطالب مختصری را ذکر کرده است.
قانون تجارت، شرکت تعاونی را به دو نوع شرکت تعاونی تولید و شرکت تعاونی مصرف تقسیم می‌کند. در تعریف شرکت تعاونی تولید آورده است که همکاری عده‌ای از صاحبان حرفه به‌منظور تولید و فروش اشیا و اجناس است. هم‌اکنون در امور مربوط به کشاورزی، دامداری، دامپروری، پرورش و صید ماهی، شیلات، صنعت و معدن، عمران شهری و روستایی و عشایری و نظایر آنها این نوع شرکت تعاونی تشکیل می‌شود.
اما شرکت تعاونی مصرف آن است که مقاصد خاصی را دنبال می‌کند؛ از جمله:
- فروش اجناس لازم برای مصارف زندگی اعم از این که آنها را شرکا ایجاد کرده یا خریده باشند.
- تقسیم نفع و ضرر بین شرکا به نسبت خرید هریک از آنها.
با مطالعه در مبانی و ماهیت تشکیل شرکت‌ها و تصویب قانون شرکت‌های تعاونی در سال ۱۳۳۴ و تصویب قوانین بخش تعاون در سال‌های اخیر که در کنار بخش دولتی و خصوصی پس از پیروزی انقلاب اسلامی جایگاه ویژه‌ای یافت، می‌توان کاملا متوجه شد که عنصر اصلی و پدیدآورنده شرکت تعاونی با آن شرکت‌ها متفاوت بوده و مشخص است که جنبه تجاری محض در ایجاد این نوع شرکت، نقش به‌سزایی ندارد؛ بلکه هدف اصلی، تسهیل و تسریع در فراهم کردن لوازم زندگی برای مصرف‌کنندگان و از بین بردن واسطه و دلالان در این میان است.
البته به‌دنبال حذف واسطه‌ها و تجمع تولیدکنندگان، هزینه‌های تولیدی کاهش پیدا کرده و از فروش محصولات، منفعت بیشتری عاید می‌شود. همچنین با خرید محصولات و لوازم مصرفی در مقیاس زیاد، جمع‌آوری محصولات که با قیمت پایین‌تری به دست آمده‌اند و توزیع آنها بین متقاضیان یا مصرف‌کنندگان، هزینه زندگی پایین آمده ولی سطح زندگی بالا می رود.
در ماده اول در قانون شرکت‌های تعاونی مصوب ۱۱ مرداد ۱۳۳۴ شمسی شرکت تعاونی این‌گونه تعریف شده است: «شرکتی که به‌مدت نامحدود برای رفع احتیاجات مشترک شرکا و بهبود شرایط مادی و اجتماعی آنان تشکیل می‌شود.»
تفاوت شرکت تعاونی با دیگر انواع شرکت‌ها
از آنجایی که شرکت تعاونی از لحاظ چگونگی تشکیل و شرایط شرکا با سایر شرکت‌ها متفاوت است، قانون شرکت‌های تعاونی و به‌دنبال آن قوانین مرتبط به بخش تعاون تصویب شد که به توضیح و بیان این مسائل پرداخته است.
برخلاف قوانین سایر شرکت‌ها، شرکت تعاونی تنها می‌تواند در بین اشخاص حقیقی تشکیل شود و اشخاص حقوقی نمی‌توانند به‌عنوان شریک وارد این شرکت شوند.
همچنین قانون شرکت‌های تعاونی در ماده سه بند الف ذکر کرده است که «عضویت شرکت تعاونی برای عموم اشخاص واجد شرایطی که در اساسنامه شرکت قید گردیده است با تصویب هیئت‌مدیره شرکت آزاد است.»
بنابر تعریف قانون تجارت، شرکای شرکت‌های تعاونی باید خودشان در شرکت فعالیت کنند: «شرکا مشاغل خود را برای تولید و فروش اشیا یا اجناس به‌کار می‌برند.» این در حالی است که در دیگر شرکت‌ها، شرکا میتوانند تنها در شرکت سرمایه‌گذاری کنند و به‌دنبال آن شریک شوند ولی موظف به فعالیت در شرکت نیستند. در شرکت تعاونی مصرف نیز عمدتا کسانی که در سطوح طبقاتی و اجتماعی یکسان و مشابهی هستند، عضویت می‌یابند.
براساس قانون شرکت‌های تعاونی، تقسیم سود در این نوع شرکت به این صورت است که هم بهره هر سهم به‌صورت مجزا در پایان سال مالی پرداخت می‌شود و هم منافع را به نسبت خرید هریک از شرکا تقسیم می‌کنند.
تشکیل و اداره شرکت تعاونی
ماده ۱۹۳ قانون تجارت بیان می‌کند که تشکیل شرکت تعاونی اعم از تولید و مصرف ممکن است مطابق اصول شرکت سهامی یا بر طبق مقررات مخصوصی باشد که با رضایت شرکا ترتیب داده شده است. همان‌طور که بیان شده است شرکت تعاونی از نظر نوع شرکت می‌تواند در قالب شرکت سهامی عام که سهام آن برای عموم عرضه می‌شود یا سهامی خاص که سهام آن برای عده محدودی منتشر می‌شود تشکیل شود که هرکدام از آنها باید از قوانین حاکم بر خود تبعیت کند.
هرچند در شرکت‌های سهامی، حداقل میزان سرمایه و حداقل تعداد شرکا معین است، اما در شرکت‌های تعاونی تعداد شرکا و سرمایه شرکت، متغیر و نامحدود است. در همین راستا شرکا به آسانی میتوانند سهام خود را بین اعضا معامله کنند و محدودیتی از این حیث وجود ندارد و همچنین هرکس بدون نیاز به برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده و تصمیم‌گیری پیرامون افزایش این سرمایه می‌تواند یک یا چند سهم از شرکت تعاونی را خریداری کند.
در باب قسمت اخیر، که تشکیل شرکت را براساس «مقررات مخصوص که براساس رضایت شرکا باشد» پذیرفته است، باید متذکر شد که این مقررات نباید مخالف با قانون شرکت‌های تعاونی مصوب ۱۳۳۴ و دیگر قوانین مرتبط باشد.
برای تشکیل شرکت‌های تعاونی باید حداقل ثلث سرمایه نقدا پرداخت شود و دو ثلث باقی مانده باید از طرف مؤسسان تعهد شود. اگر در اساسنامه پیش‌بینی شده باشد در صورت عدم پرداخت مابقی سرمایه توسط تعهدکنندگان، می‌توان قسمت پرداخت شده را جزء سرمایه شرکت به‌حساب آورد. در هر حال در هنگام تاسیس شرکت باید یک‌سوم از سرمایه پرداخت شود و اگر آورده غیرنقدی باشد، باید توسط اعضا تقویم (یعنی معادل پولی آن مشخص شود) و تسلیم شود.
تعداد سهام‌دار یا عضو در شرکت‌های تعاونی در هر صورت نباید از هفت نفر کمتر باشد که در هنگام ثبت شرکت، آنها باید حداقل ۵۱درصد از کل سرمایه شرکت را تقبل کرده باشند. در شرکت‌های تعاونی سه رکن هیئت مدیره، مجامع و بازرسان فعالیت می‌کنند. هیئت مدیره که منتخب اعضای شرکت هستند، صرف‌نظر از تعداد سهام‌شان، یک رای دارند.
همچنین بخوانید: (سرمایه‌گذاری جسورانه؛ موتور اقتصاد آمریکا)
مرور این مطلب در ۳۰ ثانیه
هدف اصلی شرکت‌های تعاونی، تسهیل و تسریع در فراهم کردن لوازم زندگی برای مصرف‌کنندگان و از بین بردن واسطه و دلالان در این میان است. 
امتیاز مطلب
زمان مطالعه
مطالب مرتبط
تعداد بازدید
تازه‌های نوپانا
