کارآفرینی؛ از خلق یک ایده تا ارزش‌آفرینی در اقتصاد

آیا کشور ما یک کشور کارآفرین است؟ آیا اقتصاد کشور ما می‌تواند به کارآفرینی متکی باشد؟ آیا کارآفرینان ما موفق بوده‌اند؟!

نوپانا به نقل از تجارت‌نیوز:  کشورهای پیشرفته دنیا که از اقتصاد بسیار خوبی برخوردارند اهمیت کارآفرینی را از سال ۱۹۷۰ درک کردند، آنها فهمیده‌اند که اقتصادی را می‌توان توسعه و بارور کرد که متکی به یک صنعت خاص نباشد. آنها فهمیده‌اند که  با تشویق نیروی کار خلاق و به ثمر نشاندن برخی ایده‌ها علاوه بر ایجاد ارزش در جامعه می‌توان شغل ایجاد کرد و دیگر نگران افراد بیکار نبود. از همین‌رو کشورهای پیشرفته دنیا با سرلوحه قرار دادن این موارد توانستند اقتصاد خود را بارور کنند و با ترسیم مسیرهای درست توسعه، به جایگاهی برسند که از این کشورها به عنوان پیشگامان اقتصاد نام برد.

در ایران هرچند کارآفرینی در زمان تدوین برنامه سوم توسعه (سال ۱۳۸۰) مورد توجه قرار گرفت و وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ‌جهاد کشاورزی، صنایع و معادن و همچنین موسسه جهاد دانشگاهی موظف شدند تا با برنامه‌های مشخصی از کارآفرینی هم شغل ایجاد کنند و هم اقتصاد را توسعه دهند؛ اما این مهم اتفاق نیفتاد و آمار بیکاری در سال ۸۰ به بالاترین حد ممکن رسید، اقتصاد متکی به نفت ایران با نوسان قیمت نفت حال و روز خوبی نداشت و کارآفرینی که دولت حساب ویژه‌ای روی آن باز کرده بود فقط در حد واژه باقی ماند.

اما با تغییر نگرش و ورود برخی دانشگاه‌ها به بحث کارآفرینی و حتی تاسیس دانشکده کارآفرینی در دانشگاه تهران و علمی شدن این مبحث، جرقه‌های امید شکل گرفت. شرایط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی جامعه با کارآفرینی همگام شد. عده‌ای که کارآفرینی را فقط ایجاد اشتغال می‌دانستند با تغییر این تعریف وارد عرصه شدند. کارآفرینی دیگر صرفا معنای اشتغال‌زایی ندارد، بارورشدن خلاقیت‌ها، ترغیب به نوآوری و توسعه آن، افزایش اعتمادبه‌نفس، ایجاد و توسعه تکنولوژی، تولید ثروت در جامعه و افزایش رفاه عمومی از جمله پیامدهای شکل‌گیری کارآفرینی در یک جامعه است.

۲۳ درصد، شاخص قصد کارآفرینی در ایران

در این راستا برنامه سوم توسعه نیز طرحی تحت عنوان طرح توسعه کارآفرینی در دانشگاه‌های کشور که به اختصار «کاراد» نام گرفت را تدوین و اجرایی کرد. ۱۲ دانشگاه کشور موظف به مطالعه و بررسی کارآفرینی در کشورهای مختلف  شدند، ترویج روحیه و فرهنگ کارآفرینی و ارتقاء شناخت دانشگاهی نسبت به کارآفرینی کارآفرینان و نقش آنان در رونق اقتصادی، ایجاد اشتغال و رفاه، ترغیب و جذب جامعه دانشگاهی به دوره‌های آموزشی کارآفرینی، گسترش تحقیقات تفصیلی در خصوص کارآفرینان، ایجاد پروژه‌های کارآفرینی، مهیاسازی محیط و فضای کارآفرینان و سایر زمینه‌های مرتبط با توجه به شرایط و مقتضیات ایران از جمله مهم‌ترین اهداف در نظر گرفته شد. حال با وجود گذشت بیش از یک دهه، کارآفرینی در ایران جان گرفته است، به طوری که ایران دارای  مدرسین دانشگاهی و رهبران فکری شده است.

دولت برای اجرایی شدن ایده یک کارآفرین به آن وام می‌دهد تا فرد کارآفرین به دلیل برخی محدودیت‌های مالی از اجرای ایده خود منصرف نشود، طبق آمار ارائه شده از سوی رییس دانشکده کارآفرینی شاخص قصد کارآفرینی در ایران ۲۳ درصد است بدین معنی که ۲۳ درصد مردم ایران درصدد راه‌اندازی کسب‌وکار در سه سال آینده هستند.

محمدرضا زالی رئیس دانشکده کارآفرینی در این خصوص به خبرنگار تجارت‌نیوز گفت: «کشور ایران هم‌زمان با ۷۰ کشور جهان در یک پروتکل بین‌المللی تحت عنوان دیده‌بان جهان کارآفرینی، وارد شده است و بزرگ‌ترین و تخصصی‌ترین پروژه‌های کارآفرینی را جمع‌آوری و برای اجرایی شدن آن در کشور سرمایه‌گذاری می‌کند.»

او افزود: «مسئول این پروتکل جهانی در ایران دانشگاه تهران است و متولی آن دانشکده کارآفرینی است.»

زالی از پایش کارآفرینی خبر داد و گفت: «برنامه‌ای در دستور کار قرار گرفته است که کارآفرینی در ایران پایش می‌شود و تاکنون این پایش از یک هزار و سیصد و سی و شش نفر صورت گرفته است. این پایش نیز همزمان در سراسر دنیا نیز انجام می‌شود.»

او با اشاره به اینکه در کارآفرینی شاخصی به عنوان خروج از کسب‌وکار داریم، گفت: «در این شاخص طی ۱۰ ماهه گذشته، کارآفرینانی که از کسب‌وکار خود خارج می‌شوند مورد بررسی قرار می‌گیرند که با توجه به تحقیق‌های میدانی ما مشخص شد که خروج از کسب‌وکار به معنای شکست نیست بلکه یا فرد بازنشسته شده است ،یا کسب‌وکار خود را با سرمایه‌ای بیشتر واگذار کرده است و یا به دلیل داوطلبانه آن را به  شخص دیگری داده است.

او افزود: «در هر صورت کارآفرینی در یک جهش خوب نسبت به چند سال گذشته وارد یک روند رو به رشد شده است و پیش‌بینی می‌شود با برنامه‌های بیشتر دانشگاهی و ورود  وزارتخانه‌های صنعت و معدن و تجارت،علوم و تحقیقات ، ارتباطات و فناوری و وزارت بهداشت به عرصه کارآفرینی شاهد تسریع این روند باشیم.»

پیشنهاد نهاد ارزیابی شاخص جهانی کار آفرینی به ایران

اما بد نیست در ارزیابی شاخص جهانی کارآفرینی در ایران،  این نهاد با اشاره به اینکه تدوین قانون توسعه نوآوری در کسب‌وکارهای کوچک، شاخص نوآوری کسب‌وکارها در ایران مانند سایر اقتصادهای سنتی بسیار پایین است، در حالی که در اکثر کشورهای پیشرفته دولت‌ها از طریق تصویب قانون توسعه نوآوری در کسب‌وکارهای کوچک به اهمیت تشویق نوآوری در توسعه اقتصادی پی برده‌اند،پیشنهاد داد:

۱. به موجب چنین قانونی درصدی از بودجه موسسات دولتی مشمول این طرح می‌تواند به تامین مالی قراردادها، وام‌ها یا قراردادهای مشارکتی تخصیص یابد. موسسات دولتی با شناسایی نیازهای تحقیق و توسعه‌ای، آنها را به صورت فهرستی جامع، از طریق یک سازمان دولتی (مانند سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی) منتشر می‌کنند.

صاحبان کسب‌وکارهای نوپا (یا هر نوع کسب‌وکار کوچک) می‌توانند طرح‌های تحقیقاتی خود را به مراکز تحقیقاتی ذی‌ربط ارائه دهند. هدف کلی از این طرح تبدیل ایده‌های نوآورانه به محصولات و خدمات جدید است. این نوع طرح‌ها شاهد موفقیت‌های چشمگیری در برخی کشورها بوده و سالیانه هزاران کسب‌وکار جدید را پوشش می‌دهند.

۲. تدوین قانون سرمایه‌گذاری خطرپذیر (Venture Capital)، سرمایه‌گذاری خطرپذیر به تازگی در محافل علمی و پژوهشی کشور ما مطرح شده است. سرمایه‌گذاری خطرپذیر به تامین هزینه‌های ابتدایی توسعه و سرمایه‌گذاری و نیز تامین منابع مالی شرکت‌های نوپا و تازه تاسیس که به گسترش کسب‌وکار خویش نیاز دارند می‌پردازد. شناسایی زیرساخت‌های لازم از جمله زیرساخت‌های قانونی برای ایجاد استمرار و بقای صندوق سرمایه‌گذاری مخاطره پذیر از اهمیت بالایی برخوردار است.

۳. ایجاد بازارهای عرضه اولیه سهام به عموم برای کسب‌وکارهای نوپای کوچک و متوسط در استان‌ها، ایجاد بازارهای عرضه اولیه سهام به عموم (IPO) یکی از تجربه‌های موفق در زمینه تامین مالی اولیه کسب‌وکارهای کوچک و متوسط در سال‌های اخیر است. از آنجا که بازارهای اصلی بورس و اوراق بهادار بیشتر متناسب با شرکت‌های بزرگ و تثبیت شده‌اند، شرکت‌های کوچک و متوسط برای اینکه پذیرفته شوند مشکلات زیادی خواهند داشت. در این راستا بازارهای بورس جدید به منظور جذب سرمایه‌گذار برای شرکت‌های نوپا ایجاد شده‌اند.

۴. تدوین قانون ایجاد شرکت‌های اعتبارسنجی مالی کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، تامین اعتبارات مالی کسب‌وکارها نه تنها به موقعیت مالی کنونی و توانایی کارآفرینان برای تامین ضمانت وابسته است، بلکه مدل کسب‌وکار و ظرفیت رشد آتی کسب‌وکار معیاری موثر برای تخصیص اعتبار به آنها خواهد بود. مؤسسات اعتبارسنجی مالی با تحلیل روندهای بازار و ظرفیت شرکت‌ها و حتی سرمایه انسانی و اجتماعی یک کسب‌وکار میزان اعتبار آن را تعیین می‌کنند.

۵. ایجاد دفاتر دولت الکترونیک ثبت شرکت‌ها، موسسات غیرتجاری و مالکیت صنعتی برای کاهش زمان مراحل و همچنین کاهش تعدد مراکز صدور مجوزهای قانونی برای کلیه فعالیت‌های صنعتی، تجاری، خدماتی، تعاونی اعم از ثبت یا انحلال انواع شرکت‌ها، ثبت اختراعات علمی و صنعتی، دفاتر دولت الکترونیک ثبت شرکت‌ها، موسسات غیرتجاری و مالکیت صنعتی ایجاد شود.

۶. راه‌اندازی سایت اینترنتی ثبت شرکت‌ها با به‌کارگیری فناوری اطلاعات می‌توان فرایند تأسیس، ثبت و توسعه شرکت‌ها در کشور را تسهیل و روان‌سازی کرد. از این‌رو ارائه خدمات اطلاعاتی ارزش افزایی مرتبط با کارآفرینی از طریق راه‌اندازی یک پورتال خدمات اینترنتی ضمن افزایش نرخ فعالیت‌های کارآفرینانه در کشور شاخص سهولت انجام کسب‌وکار در ایران (مطابق مدل فضای کسب‌وکار بانک جهانی) را نیز افزایش می‌دهد.

۷. تدوین و تصویب قانون حمایت از تاسیس و توسعه کسب‌وکار در مناطق کمتر توسعه‌یافته و اعطای تسهیلات و منابع به آنها.

حال به نظر می‌رسد با توجه و نگاه ویژه به کارآفرینی و اجرایی کردن پیشنهادهایی که نهاد ارزیابی شاخص کارآفرینی به ایران داده است بتوان شاهد رشد و تسریع کارآفرینی در کشور بود.

هم‌چنین بخوانید: اچگونه مسیر کارآفرینی را آغاز کنیم؟)